Kontrowersyjna renta dożywotnia

Renta dożywotnia w zamian za przekazanie mieszkania - dość często można w ostatnich czasach usłyszeć o firmach świadczących tego rodzaju usługi. Oferty takie skierowane są w przeważającej mierze do osób starszych, nierzadko samotnych, dla których korzyścią ma być przyznawana co miesiąc wypłata, uzupełniająca emeryturę (na ogół przecież bardzo niską).

Koncepcja ta, a w każdym razie jej realizacja w praktyce, budzi nieraz wątpliwości. Sprawą zajął się ostatnio Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta, który wziął pod lupę reklamy i wzorce umów stosowane przez wszystkie firmy prowadzące w Polsce tego typu działalność. Jest ich siedem: Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie Europa, Fundusz Hipoteczny Dom S.A., Fundusz Hipoteczny Dom S.A. s.k.a., Fundusz Hipoteczny Gwarancja, Fundusz Senior, Fundusz Hipoteczny Familia, Fundusz Hipoteczny Omnes.

Spośród 37 zbadanych wzorców umów, UOKiK zakwestionował 17, a więc 46 proc. Oferowane były one przez pięciu przedsiębiorców. Co więcej, przeciwko dwóm firmom wszczęto nawet postępowanie w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

Firmy zawierały w umowach m.in. zapisy, w myśl których to one musiały wyrazić zgodę na to, by w danym lokalu mieszkała najbliższa rodzina klienta (tj. osoby pobierającej rentę dożywotnią). W myśl kodeksu cywilnego nie potrzeba takiej zgody. UOKiK uważa też, że to firmy, będące przecież nowymi właścicielami nieruchomości, powinny zajmować się sprawami remontów domu lub mieszkania. Niektóre przedsiębiorstwa chciały natomiast odpowiedzialnością za naprawy obarczyć mieszkańców (konsumentów), gdy tymczasem powinni oni pokrywać jedynie bieżące koszty eksploatacji.

Z problematyką, o której mowa, wiąże się pojęcie "odwróconej hipoteki" ("odwróconego kredytu hipotecznego"). UOKiK wyjaśnia, że ma ono dwa znaczenia - i tylko jedno mieści się w obecnym systemie prawnym. Otóż w wielu krajach zachodnich jest tak, że firma (ściślej: bank) wypłaca rentę właścicielowi, ale za jego życia jest jedynie "wierzycielem hipotecznym z tytułu środków pieniężnych", a nie nowym właścicielem. Z drugiej strony, bank wypłaca tylko określoną kwotę pieniędzy - która, teoretycznie, może ulec wyczerpaniu jeszcze przed zgonem konsumenta.

W Polsce działa tzw. model sprzedażowy hipoteki odwróconej, w którym konsument "przenosi na spółkę własność swojej nieruchomości w zamian za dożywotnie, regularne świadczenia w pieniądzu". Różnica jest istotna m.in. dlatego, że w pierwszym modelu spadkobiercy mogą spłacić zadłużenie lokalu z odsetkami i go wykupić, w drugim nie ma co do zasady takiej opcji.

UOKiK zbadał też 46 reklam (przekazów reklamowych), zakwestionował 17 z nich - serwowanych przez pięć firm (TUnŻ Europa, Fundusz Senior, Fundusz Hipoteczny Gwarancja, Fundusz Hipoteczny Omnes, Fundusz Hipoteczny Dom S.A.). W reklamach tych sugerowano np., że prawa konsumenta są bardzo dobrze zabezpieczone, a niekoniecznie tak było - np. prawo nie przewiduje, iż nieruchomość staje się własnością klienta automatycznie wtedy, gdy spółka przestaje realizować zobowiązania. Tymczasem w reklamach sugerowano takie "wyjście bezpieczeństwa". Reklamy zdawały się też sugerować, że to firma będzie opłacać czynsz - w istocie chodziło o potrącenie kwoty czynszu z wypłaty comiesięcznej.

Ministerstwo Gospodarki przyjęło 15 października projekt założeń uregulowania instytucji renty dożywotniej. UOKiK ocenia ten dokument pozytywnie, licząc na to, że pozwoli to na lepszą ochronę seniorów.


Kamil Kiermacz