Zbyt mała skuteczność przeciwko oszustwom podatkowym

Według najnowszego raportu Najwyższej Izby Kontroli, organy kontroli skarbowej i organy podatkowe za mało skutecznie przeciwdziałały oszustwom podatkowym.

Jak czytamy w raporcie, w okresie badania nastąpił gwałtowny wzrost uszczupleń VAT, jednocześnie przy niskim poziomie kwot odzyskiwanych z tego tytułu przez Skarb Państwa. Odnotowano jednak, że Minister Finansów „podejmował liczne działania zmierzające do zminimalizowania skali oszustw podatkowych, doprowadzając m.in. do zmiany ustawy o VAT”.

Izba zwraca uwagę na to, że dochody z podatku od towarów i usług były głównym źródłem dochodów publicznych. W latach 2011 – 2013 udział ten stanowił średnio 42 proc. W 2011 roku kwoty uszczupleń w podatku VAT, jakie zostały ujawnione wyniosły nieco ponad 2,5 mld zł, rok później było to już 4 mld zł, a w I półroczu poprzedniego roku już niemal 3,2 mld zł. Za przyczynę takiej sytuacji NIK obarcza nasilające się zjawisko oszustw podatkowych.

Przeprowadzona kontrola wykazała, że w badanym okresie polska administracja prowadziła działania zmierzające do ograniczenia skali tych procederów. Co więcej, rozwijano m.in. współprace z państwami członkowskimi w zakresie zwalczania oszustw w podatku VAT. Minister Finansów analizował również zagrożenia związane z występowaniem tego typu nieprawidłowości i prawidłowo wyznaczał cele oraz kierunku kontroli podatkowej, a także wskazywał obszary podwyższonego ryzyka, takie jak rynek obrotu paliwami, stalą czy złomem.

Nie wszystko było jednak takie, jak należy. NIK w przeprowadzonej kontroli wykazał jednak m.in., że odzyskano niewielką część kwot zaniżeń podatku VAT, a urzędy skarbowe często wydawały decyzje tzw. „słupom”, czyli tym podmiotom, które w momencie egzekucji nie miały już żadnego majątku lub były w stanie likwidacji. Co więcej, liczba kontroli, które były przeprowadzone przez urzędy skarbowe uległa zmniejszeniu. W raporcie stwierdzono także, że 8 z 9 kontrolowanych urzędów nie wypełniało rzetelnie obowiązku w zakresie wykreślania podatników z odpowiednich rejestrów i dodano, że zaniedbania w tym zakresie mogą utrudniać identyfikowanie podmiotów nierzetelnych, podejrzanych o udział w oszustwach podatkowych.

NIK wystąpił więc z kilkoma wnioskami do Ministra Finansów. Chodzi głównie o szybsze wprowadzanie rozwiązań ułatwiających zwalczanie oszustw w VAT, poprawę skuteczności odzyskiwania należnych kwot wymierzonych w decyzjach pokontrolnych, szersze wykorzystywanie instrumentów współpracy międzynarodowej, intensyfikację kooperacji pomiędzy służbami podległymi MF z organami ściągania, a także szybsze pozyskiwanie i przetwarzanie danych z wykorzystaniem technik informatycznych.

Jacek Jarosz