Rolnicy niepraktykujący?

Około półtora miliona Polaków ubezpieczonych jest w KRUS, czyli Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Dzięki temu płacą składkę emerytalno-rentową znacznie niższą od tej, którą odprowadzać muszą pracownicy spoza sektora rolniczego i przedsiębiorcy. Już samo to może budzić wątpliwości, ale na tym problemy się nie kończą. Otóż tajemnicą poliszynela jest fakt, że duża część ubezpieczonych w KRUS w rzeczywistości nie pracuje na roli, a jedynie posiada użytki rolne.

Płatnikiem KRUS jest choćby publicysta Rafał Ziemkiewicz,czyli (jak sam o sobie pisał swego czasu): "właściciel ponad dziesięciu hektarów ziemi ornej, nie zatrudniony na etacie i nie prowadzący działalności gospodarczej". Felietonista wyjaśniał zresztą, że jego sytuacja jest dość szczególna, albowiem - posiadając ziemię i pracując w taki sposób, w jaki to robi obecnie - składki na KRUS odprowadzać po prostu musi (o ile nie chce się narazić na grzywnę). Cóż, wychodzi na to, że jest tyleż ofiarą systemu (przymus składek), co i jego beneficjentem (niższa ich wysokość).

Przykład ten, niezależnie od tego, jak go oceniamy, pokazuje, że z KRUS wiążą się ciekawe paradoksy. Niektórymi z nich zajęła się Najwyższa Izba Kontroli. Jej inspektorzy dokonali oceny skali korzystania z systemu emerytalno-rentowego rolników przez osoby nieuprawnione, stopnia wykorzystania przez KRUS informacji posiadanych przez państwowe jednostki organizacyjne oraz przestrzegania zasad gospodarności.

We wstępie do raportu czytamy, że NIK mimo wszystko pozytywnie ocenił proces obejmowania rolników ubezpieczeniem społecznym. To jednak nie znaczy, że nie stwierdzono nieprawidłowości. Przeciwnie wręcz, jest ich dość dużo.

NIK stwierdził, na podstawie swoich dociekań, że urzędnicy KRUS bardzo rzadko weryfikują to, czy płatnicy składek rzeczywiście uprawiają ziemię. Do takiej kontroli zazwyczaj dochodzi dopiero wtedy, gdy ktoś zalega z wpłatami. Domyślnie bowiem zakłada się, że posiadacz użytków rolnych jest rolnikiem. Izba podkreśla też, że kiepsko wygląda wymiana informacji pomiędzy KRUS a ZUS, NFZ czy Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Inspektorzy NIK skontaktowali się z tą ostatnią instytucją, pytając o dane 238 losowo wybranych osób. Okazało się, że 67 z nich nie posiada prawa do ubezpieczenia w KRUS.

Czytamy także, że: "Ze skontrolowanych 579 przypadków jednoczesnego wpływu do NFZ składki zdrowotnej z KRUS i ZUS za te same osoby, w 77,7% tytuły ubezpieczenia wskazywały na niedozwolone łączenie powszechnego ubezpieczenia społecznego z rolniczym. Szczegółowa kontrola części tych przypadków wykazała, że 69,8% osób nie wywiązało się z obowiązku informowania KRUS o okolicznościach wyłączających ich z ubezpieczenia społecznego rolników (...). Pozostałe 30,2% osób KRUS wyłączył z ubezpieczenia społecznego rolników. W większości wypadków powinien je wyłączyć także z ubezpieczenia zdrowotnego, ale tego nie uczynił".

Centrala KRUS działa na rzecz obniżenia kosztów obsługi ubezpieczenia, ale niestety - w jednostkach terenowych koszty te wciąż są zbyt wysokie. Kontrola NIK wykazała także, że w KRUS istnieją wieloletnie opóźnienia w realizacji projektów informatycznych. Z uwag końcowych dowiadujemy się również, że: "w okresie objętym kontrolą nastąpił wzrost liczby ubezpieczonych rolników, którzy posiadają gospodarstwa rolne o powierzchni poniżej 1 ha. Wskazuje to, że mogli go nabyć wyłącznie w celu skorzystania z tańszego systemu ubezpieczenia".

Jak można się spodziewać, NIK zalecił KRUS poprawę łączności ze wspomnianymi już instytucjami takimi jak ZUS, NFZ czy ARiMR, usprawnienie kontaktu pomiędzy poszczególnymi placówkami terenowymi, podjęcie działań w kierunku analizy kosztów działania placówek terenowych czy uwzględnianie korzyści z ograniczenia kosztów najmu, jako podstawowego czynnika wyboru inwestycji w nieruchomościach.

B. Garga