Po ślepym torze

Najwyższa Izba Kontroli opublikowała w ostatnim czasie wyniki dwóch kontroli dotyczących funkcjonowania kolejnictwa w Polsce. Zbadano mianowicie inwestycje infrastrukturalne PKP PLK S.A. oraz ratownictwo techniczne na kolei.

W tej pierwszej kwestii wniosek główny jest taki, że główną przyczyną złego stanu infrastruktury kolejowej jest zbyt mała liczba sprawnie realizowanych inwestycji. To zaś jest skutkiem zaniedbań sięgających nieraz wielu lat.

Kontroli poddano Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Centrum Unijnych Projektów Transportowych, spółkę PLK oraz Centrum Realizacji Inwestycji PLK S.A.

Warto zauważyć, że działalność PKP PLK w zakresie realizacji inwestycji infrastrukturalnych w latach 2010-2011 i w pierwszym półroczu 2012 - została oceniona negatywnie. To dość istotne, często bowiem jest tak, że NIK, mimo wykrycia w danej instytucji nadużyć i niedopatrzeń, ostatecznie przyznaje jej ocenę pozytywną (lub pozytywną z zastrzeżeniami). Tym razem dowiadujemy się jednak, że PLK wykonywały swoje zadania "nieterminowo, niegospodarnie, a często niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa". Co za tym idzie, "istnieje realna możliwość utraty części dofinansowania UE z przeznaczeniem na realizację inwestycji kolejowych".

Najczęstsze przyczyny opóźnień to, według NIK, błędy w dokumentacji przedprojektowej, projektowej i powykonawczej, konieczność wykonywania robót dodatkowych, których nie przewidziano na etapie zlecania prac oraz niewłaściwa koordynacja prac przez komórki PLK.

NIK ocenia krytycznie także działania ministra transportu, który odpowiada za rozwój infrastruktury kolejowej. Jest on winien m.in. "opóźnień w przygotowywaniu strategicznych dokumentów dotyczących budowy infrastruktury kolejowej, braku w odpowiednich kwotach i terminach środków na finansowanie inwestycji kolejowych, przede wszystkim umożliwiających zadowalającą absorpcję funduszy w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) oraz nieskutecznego nadzoru właścicielskiego nad działalnością PLK S.A."

Co do ratownictwa technicznego, to w jego przypadku sytuacja również nie przedstawia się zachęcająco: "Służby kolejowego ratownictwa technicznego nie są przygotowane do sprawnego usuwania skutków wypadków i udrażniania linii kolejowych. Brakuje im nowoczesnego sprzętu, ratownicy są źle wyszkoleni, a zarządcy linii kolejowych nie inwestują w rozwój zespołów ratowniczych. W konsekwencji co szósta jednostka ratownictwa kolejowego utraciła gotowość operacyjną."

Na kolei co roku zdarza się ok. 800 wypadków. 96 proc. linii kolejowych jest pod kontrolą PKP PLK S.A., stąd też to właśnie ta spółka najbardziej powinna dbać o właściwy stan ratownictwa. Niestety, odpowiednie zespoły często nie mają kompletnej obsady (a czasami nie mają jej w ogóle), w 8 z 13 Zakładów Linii Kolejowych, które poddano badaniu, nie przeprowadzano próbnych alarmów, a 60 proc. wyjazdów do akcji ratowniczych było opóźnionych. Mało tego, wyposażenie zespołów ratunkowych pochodzi na ogół z lat 60-tych XX wieku. Cztery zespoły ratownictwa: w Białogardzie, Czerwieńsku, Ostrowie Wielkopolski i Rybniku - w ogóle nie dysponowały sprawnym sprzętem i nie mogły wyjeżdżać do akcji.

Jak widać, kolej w dalszym ciągu pozostaje polską bolączką i raną równie niezaleczoną, jak służba zdrowia. W naszym kraju trudno sobie wyobrazić, by kolej kojarzyła się z punktualnością, higieną, sprawnością techniczną i wygodą - nawet jeśli w ostatnich latach można okazjonalnie zauważyć poprawę sytuacji (np. nowe wystroje przedziałów etc.). Nie zmienia to jednak faktu, że nasza kolej to w dużej mierze jazda po ślepym torze. Albo w błędnym kole strat, niedofinansowania i oszczędności.

Adam Witczak