Ostatni dzień pontyfikatu (2)

Dziś z zajmowanego przez siebie urzędu oficjalnie ustąpi Benedykt XVI - biskup Rzymu, zwierzchnik Kościoła Rzymsko-Katolickiego i głowa Państwa Watykańskiego. Podjęcie takiego kroku papież zapowiedział już 11 lutego, co oczywiście odbiło się szerokim echem nie tylko w Kościele, ale także w mediach, świecie polityki i po prostu w społeczeństwach (nie tylko katolickich). Przyczyną, dla której Benedykt XVI zdecydował się abdykować, są problemy zdrowotne i ogólne osłabienie psychofizyczne, które - według niego - stanowi wyraźną przeszkodę w spełnianiu obowiązków. Z tego powodu - "w pełni świadom powagi tego aktu, z pełną wolnością" - rezygnuje z posługi Biskupa Rzymu, którą kardynałowie powierzyli mu 19 kwietnia 2005 roku.

Dziś o godzinie 20:00 rozpocznie się w Kościele Rzymskim okres sede vacante (wakującego, pustego tronu), w czasie którego Kościół pozbawiony będzie widzialnej głowy. Finałem tego okresu będzie decyzja konklawe, które wybierze nowego papieża. Nie wiadomo jeszcze, kiedy kardynałowie się zbiorą, ale Benedykt XVI zmienił niedawno reguły jego zwoływania tak, by mogło się ono rozpocząć wcześniej niż zwykle. W wydanym w tej sprawie dokumencie typu motu proprio ustępujący papież napisał: "Ustalam ponadto, że - od chwili, gdy Stolica Apostolska jest zgodnie z prawem wakująca - obecni kardynałowie elektorzy powinni poczekać piętnaście pełnych dni na nieobecnych kardynałów; pozostawiam jednak Kolegium Kardynałów prawo przyspieszenia konklawe, jeśli stwierdzi obecność wszystkich kardynałów-elektorów, a także prawo odłożenia, jeśli są poważne motywy, początku wyboru na kilka dalszych dni".

Benedykt XVI - Joseph Alois Ratzinger - urodził się 16 kwietnia 1927 w niemieckiej miejscowości Marktl. Na kapłana katolickiego wyświęcony został w roku 1951, konsekrowany na biskupa w 1977. Przez wiele lat - za pontyfikatu Jana Pawła II, którego był bliskim współpracownikiem - pełnił funkcję prefekta watykańskiej Kongregacji Nauki Wiary. Papieżem został wybrany po śmierci Karola Wojtyły.

Z tego punktu widzenia, jaki dominuje obecnie w większości krajów Zachodu, Benedykt XVI uchodzi za papieża konserwatywnego, z czego jedni czynią mu zarzut, inni zaś atut. Z całą pewnością był mniej medialną postacią niż intensywnie podróżujący po świecie Jan Paweł II. Joseph Ratzinger w dużej mierze kontynuował wytyczoną przez swego poprzednika linię dialogu międzyreligijnego, jednocześnie jednak czynił pewne przychylne gesty w kierunku kościelnych tradycjonalistów. W czasie swojego pontyfikatu wydał m.in. dokument Summorum Pontificium, na mocy którego wiernym został znacznie ułatwiony dostęp do mszy trydenckiej (tj. w rycie sprzed II Soboru Watykańskiego), zdjął również ekskomunikę nałożoną przez Jana Pawła II na czterech biskupów tradycjonalistycznego Bractwa Kapłańskiego św. Piusa X. - Mogę powiedzieć, że spotkałem papieża, który szczerze pragnął osiągnąć jedność Kościoła, nawet jeśli nie byliśmy w stanie dojść do porozumienia. Ale proszę mi wierzyć, że codziennie się za niego modlę - powiedział biskup Bernard Fellay z FSSPX po tym, jak Benedykt XVI ogłosił zapowiedź abdykacji.

Zwolennicy liberalnego modelu katolicyzmu krytykują Ratzingera za jego podejście do zarządzania Kościołem, a także jego rozumienie wiary, religii i dogmatów, uważając, że nie przystaje ono do współczesnego świata. Stąd też obie strony - liberalna i konserwatywna - w pewnym napięciu oczekują na wybór kolejnego papieża. Jest kilku kandydatów, dużo mówi się o czarnoskórym biskupie Turksonie z Ghany. Rozważa się również m.in. kandydatury takich osób jak 71-letni kardynał Angelo Scola (arcybiskup Mediolanu), kardynał Gianfranco Ravasi (przewodniczący Papieskiej Rady Kultury), kardynał Timothy Dolan (metropolita Nowego Jorku) czy kardynał Louis Antonio Tagle z Filipin.

W historii przypadki abdykacji papieży są niezmiernie rzadkie. Najbardziej znany jest przypadek Celestyna V, który zrzekł się urzędu w XIII wieku. O tej sytuacji wspomina się w kontekście rezygnacji Benedykta XVI najczęściej, ale tak naprawdę abdykacji było więcej - tyle że niemal wszystkie pozostałe dotyczyły szczególnych sytuacji (były efektem wewnątrzkościelnych konfliktów, podejmowano je pod naciskiem, albo po prostu materiały na ten temat są niejasne i niepewne).

Adam Witczak