Przepisy, podatki i składki w Mieście Lwa

Singapur (czyli w sanskrycie Miasto Lwa) to z polskiej perspektywy państwo (i zarazem miasto) egzotyczne, fascynujące i zarazem mało znane. Na ogół mówiąc o Singapurze operujemy pewnymi prostymi kliszami, takimi jak surowe kary (w tym kara chłosty) za drobne nawet wykroczenia (takie jak żucie gumy), wszechobecne i wysoko rozwinięte technologie czy zadziwiające bogactwo mieszkańców. W środowiskach wolnorynkowych Singapur uchodzi niekiedy za modelowy przykład kraju liberalnego gospodarczo, w którym zatriumfowała wolna przedsiębiorczość i rzekomo nieskrępowany kapitalizm.

W tym artykule zajmiemy się przede wszystkim tą ostatnią kliszą, stroniąc przy tym od ocen. Innymi słowy, zaprezentujemy po prostu kilka informacji na temat takich kwestii jak podatki, prawo, opieka społeczna czy funkcjonowanie państwa w Singapurze. Ewentualne kontrowersje mogą wynikać z faktu, że w rzeczywistości Singapur niewiele wspólnego ma z wyidealizowanym wzorcem "czystego wolnego rynku", rodzi się więc pytanie o to, czy interwencjonistyczne, biurokratyczne i redystrybucyjne aspekty jego ustroju są przyczyną ogromnego sukcesu ekonomicznego - czy też sukces ten nastąpił pomimo owych czynników, niejako wbrew nim. Próba odpowiedzi na to pytanie wykraczałaby jednak poza ramy tego tekstu i z konieczności musiałaby doprowadzić nas zarówno do analizy licznych statystyk, jak i do fundamentalnych pytań o metodologię ekonomii. Dziś więc poprzestaniemy na ogólnym opisie.

W Singapurze od roku 1959 nieprzerwanie rządzi jedna partia: Partia Akcji Ludowej (People's Action Party), istniejąca od roku 1954. Co więcej, od 1959 do 1990 roku premierem cały czas był Lee Kuan Yew. Obecnie rządowi szefuje jego syn, Lee Hsien Loong, ale Lee Kuan Yew pełni wciąż funkcję tzw. ministra mentora w synowskiem gabinecie. Partia Akcji Ludowej wbrew pozorom nie jest i nigdy nie była formacją "prawicową", jeśli mielibyśmy pojęcie to rozumieć według terminologii typowej np. dla Ameryki - czyli jako połączenie konserwatyzmu obyczajowego z wolnorynkową polityką ekonomiczną. Co prawda partię tę można uznać za konserwatywną, aczkolwiek zrozumiałe jest, że w zupełnie innej kulturze (w Singapurze dominują Chińczycy i Malajowie) pojęcie to oznaczać będzie coś innego niż np. w postchrześcijańskich społeczeństwach cywilizacji zachodniej. W każdym razie Partia Akcji Ludowej w latach 1966-1976 należała do Międzynarodówki Socjalistycznej. Trudno jednak powiedzieć, czy można ją wyraźnie przypisać do znanych nam z Europy ideologii: de facto to, co stworzyła w Singapurze to raczej połączenie wolnego rynku z zaskakująco nieraz daleko posuniętym interwencjonizmem w ramach surowego prawa i autorytarnych rządów.

W Singapurze rzecz jasna istnieją podatki (prawdopodobnie jedynym państwem bez podatków jest Korea Północna - co jednak, jak można się domyślić, nie wynika akurat z wolnorynkowości...). Mało tego, w kraju Lee Kuan Yew płaci się zarówno procentowy podatek od dochodów osobistych, jak i podatki od zysków firm. W dodatku są to podatki progresywne. Co do podatku osobistego, to ma on dziewięć stawek. Pierwszą jest stawka zerowa, obowiązująca do pierwszych 20 tysięcy singapurskich dolarów (SGD) dochodu rocznego. Z kolejnych 10 tys. SGD obywatel oddaje państwu 2 proc., a z następnej takiej puli już 3,5 proc. Później mamy cztery stawki (7 proc., 11,5 proc., 15 proc., 17 proc.), dotyczące kolejnych kwot wynoszących 40 tys. SGD. Jeśli ktoś przekroczy poziom 200 tys. SGD dochodu, to z nadwyżki nie przekraczającej 120 tys. SGD oddaje 18 proc. Z każdej kwoty powyżej 320 tys. SGD oddaje jedną piątą (20 proc.). Wyższej stawki nie ma, podobnie jak nie ma podatku od zysków z kapitału, dochodów wypracowanych za granicą oraz od dywidend ze spółek singapurskich. Co do zarobków, to warto odnotować wolnorynkowy motyw, jakim jest brak płacy minimalnej w Singapurze.

Jeśli chodzi o podatki firm, to obecna stawka podatku od zysku wynosi 17 proc., jak dowiadujemy się choćby ze stron singapurskiego Ministerstwa Finansów. Jest ona od kilkunastu lat systematycznie obniżana (np. w latach 2005-2006 było to 20 proc., w latach 1997-2000 nawet 26 proc.). Od reguły są jednak wyjątki (na korzyść podatników) - na przykład firmy zarejestrowane w Singapurze odprowadzają od dochodu nie przekraczającego 300 tys. SGD rocznie tylko 8,5 proc. podatku, a możliwa jest nawet sytuacja zerowej stawki przy dochodzie niższym niż 100 tys. SGD.

W Singapurze funkcjonuje także państwowe i obowiązkowe szkolnictwo, jak również system opieki medycznej Medisave, funkcjonujący w ramach szerszego funduszu oszczędnościowego Central Provident Fund. W CPF mamy cztery rodzaje indywidualnych kont - pierwszy (Ordinary Account) obejmuje oszczędności na poczet zakupu domu, inwestycji, ubezpieczenia i edukacji, drugi (Special Account) gromadzi środki na starość i inwestowanie w produkty finansowe powiązane z emeryturami, trzeci to właśnie Medisave, a czwarty to konto emerytalne, które tworzone jest po osiągnięciu 55-tego roku życia, a trafiają doń środki z OA i SA. Składka jest wyrażana jako procent od pensji i częściowo opłacana przez pracodawcę, a częściowo przez pracownika. Jest ona zależna od wieku - im pracownik młodszy, tym więcej płaci. Dla osób mających mniej niż 50 lat stawki są takie: najpierw 12 proc. pensji pracownika przeznacza na CPF pracodawca, zaś sam pracownik 15 proc. Mimo tego strony rządowe osobno omawiają kategorie ludzi młodszych niż 35 lat, a następnie wiek 35-45 lat i wiek 45-50 lat, ponieważ inaczej rozkładają się w tych grupach składki na OA, SA i Medisave (najmłodsi płacą np. najmniej na Medisave, najwięcej na OA).

Bardzo ważną instytucją w Singapurze jest Housing and Development Board - agenda Ministerstwa Rozwoju Narodowego (Ministry of National Development), która organizuje publiczne budownictwo mieszkaniowe w Singapurze. Agencja ta istnieje od roku 1960 i na początku oczyszczała Singapur, wówczas zabiedzone, chaotyczne miasto typowe dla tych regionów Azji, ze slumsów i nielegalnych mieszkańców. Później rozwinięto szeroki program budownictwa w wysokich blokach mieszkalnych. W lokalach oferowanych przez DDB mieszka cztery piąte ludności Singapuru - użytkownicy wynajmują je na 99 lat (formalnie więc nie są pełnoprawnymi właścicielami).

W Singapurze istnieją także inne państwowe instytucje czy przedsiębiorstwa działające na rynku - np. Temasek Holdings, wielka rządowa firma inwestycyjna, która kontroluje np. państwowe linie lotnicze Singapore Airlines. Istnieje takze państwowa loteria Singapore Pools (zresztą jedyna legalna loteria w tym kraju, powołana w roku 1968). Wspomniany wcześniej Temasek Holdings zarządza także wielką korporacją telekomunikacyjną SingTel (obsługującą również pocztę), a także firmą Singapore Power, zajmującą się dystrybucją gazu i elektryczności.

Oczywiście wszystkie te informacje mogą się wydać drastyczne, jeśli porównamy je z uproszczonym obrazem Singapuru jako ultra-wolnorynkowego lidera. W porównaniu z przeciętnym państwem europejskim czy ze Stanami Zjednoczonymi nie można powiedzieć, by system ten był w jakiś szczególny sposób socjalistyczny czy interwencjonistyczny. Co więcej, nie ulega wątpliwości, że np. podatki istotnie są w Singapurze dość niskie. W gruncie rzeczy prowadzenie działalności gospodarczej także nie jest obarczone szczególnymi utrudnieniami. Zaznaczmy też, że w naszym opisie nie zajęliśmy się ani aktualną kondycją Singapuru, ani zmianami, jakie zachodziły w polityce gospodarczej tego państwa w ciągu dziesięcioleci, ani tym, co np. w kraju można byłoby ulepszyć i poprawić. Singapur, jak każde państwo, także ma rysy na swoim obliczu, miewa problemy i zdarzają się w nim korekty modelu gospodarczego. Tym bardziej pominęliśmy kwestie nie odnoszące się stricte do ekonomii, tj. wpływ ustroju Singapuru na mentalność, kulturę, samopoczucie czy przyzwyczajenia mieszkańców, nie wnikaliśmy w słynną tamtejszą dyscyplinę i surowość kar etc. To wszystko tematy na osobne, dużo bardziej złożone opracowanie, które - miejmy nadzieję - zdołamy jeszcze Państwu przedstawić.

Kamil Kiermacz