Ciąg dalszy zamieszek w Turcji

W Turcji już od ubiegłego tygodnia trwają radykalne protesty opozycji przeciwko rządom premiera Recepa Tayyipa Erdogana. Jest to lider Adalet ve Kalkinma Partisi, czyli Partii Sprawiedliwości i Rozwoju, która w realiach tureckich jest określana jako konserwatywna i wolnorynkowa.

Erdogan jest premierem już od 10 lat, od roku 2003. Opozycja zarzuca mu, że rządzi w sposób autorytarny, dławi głosy krytyki i forsuje islamizację państwa. On sam nie ustępuje i twierdzi, że protesty organizowane są przez nieodpowiedzialnych ekstremistów.

Pretekstem do fali zamieszek był przedstawiony przez władze plan przebudowy Taksim - placu w Stambule, skąd zwyczajowo wyruszają demonstracje. Edrogan chciałby tam wybudować meczet, a być może i centrum handlowe. 28 maja kilkudziesięciu protestujących zebrało się tam i zaczęło okupować teren.

Od tego czasu zamieszki pochłonęły już kilka ofiar śmiertelnych, aresztowano jak dotąd około 1700 osób, tysiąc jest rannych. Takie są dane organizacji broniących praw człowieka, dane rządowe są znacznie niższe. W weekend manifestowano w 67 miastach na terenie całego kraju. Starcia były bardzo ostre, w ruch poszły z jednej strony kamienie, koktalje Mołotowa i płyty chodnikowe, z drugiej zaś (policyjnej) armatki wodne i gaz łzawiący.

Nie należy jednak sądzić, że Erdogan nie ma poparcia. Przeciwnie: opowiadają sie za nim religijnie nastawione masy ludności, które zarazem doceniają szybki i intensywny rozwój gospodarczy Turcji, jej oddłużenie i redukcję inflacji, a także inwestycje. Niewykluczone zatem, że mamy tu do czynienia - choć należałoby oczywiście wziąć poprawkę na turecką specyfikę, historię i uwarunkowania - ze schematem znanym także z historii Europy, np. Włoch doby Risorgimento. Chodzi o sytuację, w której masy ludowe paradoksalnie popierają autorytarnego władcę, przeciw któremu (w imię demokracji i sekularyzacji) występuje młodzież i wielkomiejscy intelektualiści.

Dziś w zamieszkach zginął 20-letni Mehmet Ayvalitas, młody działacz lewicowy. Został przejechany przez samochód, który wjechał w tłum demonstrantów. Premier Erdogan wzywa tymczasem do uspokojenia się, ale wszystko wskazuje na to, że siły są obecnie rozłożone tak, iż władzom trudno będzie zdusić protesty, a opozycji - jeszcze trudniej osiągnąć konkretne cele.

Adam Witczak