Sześć poziomów zysku

Będziemy mówić o poziomach zysku, jakie rozpoznawane są w rachunku zysków i strat. Jest jasne, że to, co się liczy przy oglądzie rezultatów przedsiębiorstwa, to nie tylko wynik netto – ale też i nie tylko sam zysk brutto na sprzedaży.

Na ogół wylicza się sześć poziomów – aczkolwiek od paru lat jest w Polsce dość popularne publikowanie (na ogół poza formalnym rachunkiem) wyniku EBITDA, rozumianego jako zysk operacyjny powiększony o amortyzację. W zasadzie chodzi o EBIT uzupełniony amortyzacją, zaś to, czy amerykański EBIT jest w pełni tożsamy z polskim zyskiem operacyjnym, to już sprawa dyskusyjna (w przybliżeniu można jednak przyjmować, że tak jest).

Właściwie moglibyśmy ograniczyć się tylko do pięciu poziomów, jeśli obiektem naszego zainteresowania byłby rachunek zysków i strat w układzie porównawczym, gdzie pomija się pozycję wyniku brutto na sprzedaży. Układ porównawczy cechuje się tym, że koszty są tam grupowane według ich rodzaju – np. wylicza się amortyzację, świadczenia pracownicze, podatki i opłaty czy zużycie materiałów i energii. Z kolei w układzie kalkulacyjnym wymienia się po prostu koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów, robót i usług, koszty ogólnego zarządu i koszty sprzedaży.

Zysk brutto na sprzedaży liczony jest jako różnica pomiędzy przychodami netto (ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów) a kosztami tychże produktów etc. Jeśli już na tym poziomie rezultat jest ujemny - to bardzo źle.

Gdybyśmy rozpatrywali bardzo proste przedsiębiorstwo, tj. dziecięce stoisko z lemoniadą, funkcjonujące poza fiskusem, nie zatrudniające nikogo poza małym Joe, który musiał wpierw zainwestować w wodę gazowaną i cytryny – to w zasadzie na tym moglibyśmy poprzestać. Joe patrzy, ile pieniędzy ma pod koniec dnia, odlicza koszt cytryn i wody (załóżmy, że stolik i krzesło otrzymał darmowo od rodziców) – i na tym koniec.

Naturalnie w prawdziwych firmach jest to dopiero pierwszy krok. Drugim jest zysk (wynik) netto na sprzedaży, którego nie należy mylić z ostatecznym zyskiem netto. Rezultat netto na sprzedaży powstaje po odliczeniu kosztów sprzedaży i kosztów ogólnego zarządu.

Te pierwsze to np. koszty reklamy produktów czy ich transportu, koszty załadunku i wyładunku wyrobów (lub towarów) i tym podobne. Jest to więc coś innego niż sam koszt produktu (czyli np. koszt mąki potrzebnej do wyrobu chleba). Z kolei koszty ogólnego zarządu, to np. płace pracowników zarządu, koszty ich szkoleń i podróży służbowych, rozmaite opłaty za usługi dotyczące zarządzania firmą, do tego koszty utrzymania budynków, dowozu pracowników, BHP czy ochrony obiektów.

Idziemy dalej. Dodajemy pozostałe przychody operacyjne i odejmujemy pozostałe koszty operacyjne. Są to wielkości, które co prawda wiążą się z normalnym, głównym profilem działania spółki (takim jak np. wyrób pieczywa, produkcja cegieł czy doradztwo finansowe) – ale mają charakter okazjonalny, wyjątkowy.

Konkretniej: do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się przede wszystkim zysk ze zbycia aktywów trwałych o charakterze niefinansowym (np. kiedy firma sprzedaje część maszyn z zakładu produkcyjnego) oraz dotacje do głównej działalności. W pozostałe koszty tego rodzaju wlicza się z kolei np. ewentualną stratę ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych, a także aktualizację wartości aktywów niefinansowych. Te przykłady nie wyczerpują złożoności zagadnień i mogłyby być poszerzone. Ogólnie pozostałe przychody i koszty operacyjne to takie, które są pośrednio związane z działalnością operacyjną jednostki.

Jesteśmy teraz na poziomie zysku operacyjnego, ale będziemy go dalej zmieniać (wbrew pozorom, niekoniecznie zmniejszać). Teraz mianowicie dodawane są przychody finansowe (np. odsetki, dywidendy czy zyski ze zbycia inwestycji), a odejmowane koszty finansowe (tu również są odsetki, tyle że płacone komuś przez firmę, potencjalnie może być też strata ze zbycia inwestycji). Ogólnie do obu grup wlicza się też aktualizację wartości inwestycji (na plus lub minus) oraz pozycję "inne".

W efekcie otrzymujemy zysk z działalności gospodarczej. Teraz dodaje się i odejmuje odpowiednio zyski i straty nadzwyczajne. Chodzi o kwoty z wydarzeń uprzednio niespodziewanych i zupełnie wyjątkowych. Taką stratę może wywołać np. pożar w zakładzie, a takim zyskiem może być np. odszkodowanie od ubezpieczyciela. Wlicza się tu jednak także przychód ze sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

I tak dochodzimy do zysku brutto. Teraz do akcji wkracza rząd, to znaczy – musimy zapłacić podatek dochodowy i ewentualne pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (czy nawet, niestety, zwiększenia straty). Zwykle jednak chodzi tylko o podatek.

W ten sposób dochodzimy, po długich bojach, do tego, co nazywa się zyskiem netto. Daje on pewien obraz sytuacji przedsiębiorstwa, choć oczywiście to tylko (i aż) pewna wielkość księgowa – nie należy sobie wyobrażać, że to jakaś pula banknotów (czy choćby wirtualnych środków), które smacznie śpią sobie na jakimś koncie albo w walizce pod łóżkiem prezesa. Poza tym bywa tak, że na wynik ten w danym roku (czy kwartale) znaczny wpływ ma jakieś zdarzenie jednorazowe albo też zarobek firmy na działalności ubocznej o charakterze finansowym.

To truizmy, ale osoba dopiero wdrażająca się w analizę finansową może o tych faktach z początku nie pamiętać. Dlatego za bardziej reprezentatywny nierzadko uważa się zysk operacyjny, a także EBITDA. Poza tym oczywiście trzeba też patrzeć na przepływy pieniężne, czyli na to, czy i ile pieniędzy wpłynęło w danym okresie do firmy - oraz na aktualny stan środków pieniężnych.

Adam Witczak

BIBLIOGRAFIA:

B. Pomykalska, P. Pomykalski, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, PWN 2007

M. Sierpińska, T. Jachna, Metody podejmowania decyzji finansowych, PWN 2013