Złota reguła bilansowa

Skoncentrujemy się dziś na jednym, szczególnym wskaźniku z obszaru analizy bilansu, o innych wspominając jedynie mimochodem. Interesować będzie nas tzw. złota reguła bilansowa, a wraz z nią - terminy pokrewne, jak złota reguła finansowania czy srebrna reguła bilansowa.

Wydaje się, że nie ma stuprocentowego konsensusu co do rozumienia tych pojęć. U niektórych autorów (w naszej bibliografii to np. L. Bednarski czy W. Bień) w ogóle się one nie pojawią. Niekoniecznie nawet rozpatrywany jest główny wskaźnik z nimi związany, tj. iloraz kapitału własnego przez aktywa trwałe. Cóż, wskaźników jest sporo (teoretycznie przecież możemy dowolną kwotę ze sprawozdania finansowego podzielić przez inną - i w jakiś sposób zinterpretować wynik), tak więc coś trzeba wybrać.

Jak już daliśmy do zrozumienia wyżej, punktem wyjścia będzie dla nas następujący wskaźnik:

W = kapitał własny / aktywa trwałe

Zazwyczaj - i tak też przyjmujemy w analizach spółek na naszym portalu - przyjmuje się, że 'złota reguła bilansowa' (zamiennie: bankowa) jest spełniona, gdy poziom owego wskaźnika wynosi co najmniej 1 pkt. Innymi słowy, gdy majątek trwały jest w pełni (i być może z nadwyżką) pokryty kapitałem własnym.

Sprawa jest jednak bardziej złożona. H. Błoch podaje np., że wskaźnik ów "sprzyja stabilności", gdy "osiąga wartość nie mniejszą niż 0,5 i nie większą niż 1,0". Według tej autorki właśnie to jest zakres, w którym wypełnia się złota reguła bilansowa. Ten obszar "ogranicza ryzyko utraty płynności związane z brakiem gwarancji ciągłego dostępu do określonej linii kredytowej", jak też i sprzyja "zaangażowaniu się przedsiębiorstwa w finansowanie nie tylko trwałych, lecz również obrotowych składników majątku", a to pomaga dodatkowo przy stabilizacji płynności krótkoterminowej.

H. Błoch bierze pod uwagę również następujący indeks:

S = kapitał długoterminowy / aktywa trwałe

Przez kapitał długoterminowy rozumiemy sumę kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych. Otóż jeśli powyższy wskaźnik przekracza 1 pkt, to mamy spełnioną tzw. złotą regułę finansowania.

M. Sierpiński i T. Jachna stosują inną definicję złotej reguły bilansowej - tę, którą i my się posługujemy. Oczekują oni mianowicie pełnego pokrycia aktywów stałych kapitałem własnym. Powinno tak być, ponieważ "ta część majątku jest długoterminowo związana z przedsiębiorstwem". Model, w którym wystarczy, by majątek trwały był sfinansowany kapitałem stałym (długoterminowym) określają oni jako element "bardziej liberalnej wersji zasad finansowania".

To bardziej liberalne pokrycie jest przez nich określane jako 'srebrna reguła bilansowa' (jak pamiętamy, u H. Błoch była to złota reguła finansowania).

Można też powiedzieć - w ślad za duetem autorów, na który się właśnie powołaliśmy - że co najmniej 2/3 aktywów trwałych winno być sfinansowane samym kapitałem własnym.

A. Miarecka przyjmuje następujące definicje:

- złota reguła finansowania (utożsamiana przez tę autorkę ze złotą regułą bankową oraz klasyczną regułą finansowania) oznacza, że kapitały obce przedsiębiorstwa winny być w pełni pokryte kapitałami własnymi. Wypada więc rozumieć to w ten sposób, że kapitał własny jest większy niż suma zobowiązań, a więc stanowi co najmniej 50 proc. pasywów.

- złota reguła bilansowa rozumiana jest na dwa sposoby: w sensie wąskim (czy też starszym) chodzi o przewagę kapitału własnego nad aktywami trwałymi; - w sensie szerokim chodzi o to, by aktywa trwałe (wraz z częścią aktywów obrotowych) były finansowane kapitałem długoterminowym.

Jak widać, omawiane dziś terminy są rozmaicie definiowane przez autorów, aczkolwiek w największej ogólności wszyscy potwierdzają zasadniczą tezę: że aktywom trwałym powinny, być może z nadwyżką, odpowiadać najbardziej stabilne kapitały, w szczególności kapitał własny.

Można to rozumieć także w bardziej obrazowy sposób. Mianowicie nie byłoby dobrze, gdyby majątek trwały (często oznaczający urządzenia, grunty czy budynki absolutnie niezbędne dla funkcjonowania spółki) był obciążony zobowiązaniami krótkoterminowymi, które trzeba na bieżąco spłacać (z czym w słabszych momentach mogą być problemy).

Oczywiście złota reguła winna być badana wraz z pozostałymi wskaźnikami, a do tego powinno się analizować przedsiębiorstwo na tle przynajmniej kilku innych z tej samej branży czy wręcz niszy. Co więcej, trzeba mieć też na względzie, że istnieją firmy, w których wycena samych aktywów trwałych może budzić uzasadnione wątpliwości - szczególnie, jeśli mowa o tak wieloznacznych pozycjach jak np. wartość firmy czy inne wartości niematerialne i prawne.

W każdym razie wiele przedsiębiorstw na GPW wypełnia złotą regułę bilansową - i to w wąskim znaczeniu - choć oczywiście nie wszystkie. M. Sierpińska i T. Jachna przytomnie zwracają uwagę na jeszcze jeden fakt. Otóż formalnie w zobowiązaniach bieżących umieszcza się krótkoterminowe kredyty i emisje papierów dłużnych. Te zaś źródła mogą być rolowane, przez co mogą przybierać charakter średnioterminowy (np. trzyletni), a przez to w praktyce służyć do dłuższego finansowania majątku obrotowego oraz inwestycji. Może to w pewien sposób zaburzyć odczyt wskaźników określających złotą czy srebrną regułę.

Na koniec dodajmy, że ścisłe przestrzeganie złotej reguły uważa się za cechę firm prowadzących konserwatywną czy też bezpieczną politykę finansową. Można od niej oczywiście odejść - licząc na inne korzyści, np. w postaci szybkich i dużych zysków. To oczywiście zwiększa ryzyko, ale w życiu już zawsze tak jest: no risk, no fun.

Adam Witczak

BIBLIOGRAFIA:

H. Błoch, Decyzje finansowe, Centrum Informacji Menedżera 1992

M. Sierpińska, T. Jachna, Metody podejmowania decyzji finansowych, PWN 2013

G. K. Świderska, Jak czytać sprawozdanie finansowe, Difin / MAC Consulting 2013

W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin 2000

L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 1997

A. Miarecka, Znaczenie złotych reguł finansowania w kształtowaniu struktury kapitałowej przedsiębiorstwa, kwartalnik e-Finanse, nr 3 / 2005