Wskaźnik Altmana

W 1968 r. Edward Altman zakończył pracę nad wskaźnikiem, który do dziś znajduje zastosowanie przy ocenie kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Oprócz tego daje on możliwość prognozowania, czy  firma będzie wypłacalna w przyszłości. Szybko okazało się, że stosowanie tego wskaźnika jest szybkie, wygodne i daje wymierne rezultaty. Ma on jednak też on swoje ograniczenia, o czym wspomnimy w dalszej części artykułu.

Wskaźnik ten opiera się na trzech podstawowych założeniach:

- Im wyższy poziom zadłużenia przedsiębiorstwa, tym większe ryzyko bankructwa;

- Im wyższy poziom aktywów bieżących w przedsiębiorstwie, tym większy poziom płynności finansowej;

- Im więcej jest aktywów niepracujących, tym mniejsza zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysków.

Te założenia stały się podstawą i punktem wyjścia przy sporządzeniu syntetycznego wskaźnika globalnego „Z”. Oprócz tego Altman wyselekcjonował 22 inne wskaźniki pomocne przy ocenie kondycji finansowej przedsiębiorstwa i podzielił je na pięć grup dotyczących:

- Rentowności;

- Płynności;

- Wspomagania finansowego;

- Wypłacalności;

- Obrotowości

W długotrwałym procesie analizy poszczególnych grup, wybrano pięć wskaźników, którym zostały przypisane odpowiednie współczynniki (wagi). Wreszcie model został ukończony a jego ostateczna forma wyglądała następująco:

Gdzie:

Z – wskaźnik globalny

X₁ –(Kapitał pracujący/Aktywa) – kapitał pracujący rozumiany jest tu jako różnica między aktywami a zobowiązaniami bieżącymi;

X₂ – (Zysk zatrzymany / Aktywa) – wskaźnik pomocny przy pomiarze rentowności skumulowanego zysku zatrzymanego w przedsiębiorstwie;

X₃ – (EBIT / Aktywa) – służy do pokazania faktycznej produktywności aktywów przedsiębiorstwa, bez względu na podatki i odsetki;

X₄ - (Wartość rynkowa przedsiębiorstwa / Księgowa wartość zadłużenia) – Mierzy wielkość wspomagania finansowego w przedsiębiorstwie;

X₅ - (Przychody ze sprzedaży / Aktywa) – Obrazuje stopień zwrotu z aktywów.

Zaznaczyć trzeba, że ta wersja wzoru nie jest uniwersalna. Altman, zdając sobie sprawę z jego niedoskonałości, z biegiem lat zaproponował dwa inne wzory, które różniły się wagami. Pierwszy z nich miał zastosowanie dla przedsiębiorstw nienotowanych na giełdzie, drugi okazał się dużo bardziej adekwatny dla rynków wschodzących. Na potrzeby artykułu uwaga zostanie skupiona tylko na  pierwowzorze z 1968 r.

Tak skonstruowany model przedstawia stopień zagrożenia upadłością przedsiębiorstwa. Przyjmuje się że wartość wskaźnika Z większa niż 3,0 oznacza firmę w niewielkim stopniu zagrożoną upadłością. Wartość wskaźnika mieszcząca się w przedziale 1,81 – 2,99 oznacza nieokreśloną sytuację. Nie daje jasnej wiadomości czy przedsiębiorstwo ma zdrowe finanse czy może zagrożone jest bankructwem. Poniżej wartości 1,80 znajdują się firmy bardzo zagrożone niewypłacalnością.

Zalety i wady Modelu Altmana

Główną zaletą tej metody jest możliwość zawężenia przestrzeni analitycznej do kilku najważniejszych wielkości bez względu na pozostałe zmienne. Duże znaczenie ma wspomniana na początku prostota liczenia oraz to, że uzyskany wynik jednoznacznie pozwala na umieszczenie badanego przedsiębiorstwa w danym przedziale.

Z powodzeniem jest on również wykorzystywany przez managerów. Interpretują go oni jednak inaczej niż zwykli inwestorzy. Dla nich nie jest tak ważna sama wartość wskaźnika i to, czy mieści się w odpowiednim przedziale, ale to, jaki jest jego trend i czy kolejne pomiary są coraz lepsze. To jest bowiem równoznaczne z oddalaniem się widma zagrożenia bankructwem.

Jak każdy inny model, model Altmanna jest tylko uproszczeniem badanej sytuacji, dlatego ma on swoje wady. Do najważniejszych zaliczyć można:

- nieuwzględnienie czynników jakościowych i szans rozwojowych oraz aktualnej koniunktury gospodarczej;

- opieranie się na danych historycznych, które mogą nie odzwierciedlać rzeczywistej sytuacji w przedsiębiorstwie;

- dopasowanie modelu do warunków panujących na rynku amerykańskim, w którym panują inne warunki makroekonomiczne oraz istnieją różnice w systemie rachunkowości w porównaniu z innymi krajami.

Czy zatem powinno się stosować Model Altmana? Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Z jednej strony na pewno nie powinien być on jedynym wyznacznikiem kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Z drugiej, oparty jest on na dobrych, wartościowych wskaźnikach i dlatego może pomóc w zawężeniu listy interesujących inwestora spółek. Warto też porównać obecny wskaźnik z odczytami historycznymi, co pozwoli stwierdzić, czy sytuacja w przedsiębiorstwie się poprawia.

Ideałem byłoby przeprowadzenie pełnej analizy przedsiębiorstwa – jego struktury kapitałowej, przychodów i zysku z działalności operacyjnej oraz struktury finansowania – z równoczesnym wykorzystaniem wskaźnika Altmana dla szerszego spojrzenia na kondycję badanego podmiotu gospodarczego.

Wojciech Kiermacz