Podstawowe rodzaje zleceń

Chcąc inwestować na giełdzie, musimy wiedzieć, jak to robić. Możemy znaleźć bardzo dobrą spółkę, która spełnia nasze oczekiwania, ale jeśli nie będziemy wiedzieć, jak ustalić dla niej zlecenie, to niewykluczone, że stracimy pieniądze. Informatyczny system giełdowy WARSET daje nam wiele możliwości i swobodę co do zawierania zleceń kupna i sprzedaży.

Zanim jednak zabierzemy się do wyboru konkretnego typu zlecenia, przyjrzyjmy się temu, co będziemy musieli wcześniej określić. Poniżej zamieszczam zrzut z ekranu przestawiający okno zawarcia nowego zlecenia na rachunku maklerskim:

Z obrazka wynika, że przed zawarciem transakcji będziemy musieli określić:

- Typ operacji (kupno czy sprzedaż);

- Rynek, na którym chcemy dokonać transakcji papierów wartościowych;

- Nazwę i ilość papieru;

- Okres czasu, w którym zlecenie będzie ważne. Tu mamy trzy różne możliwości:

• zlecenie ważne do końca sesji – ważne tylko przez jeden dzień roboczy do końca notowań;         
• zlecenie ważne do danego dnia, w którym ustalamy konkretny przedział czasu w jakim zlecenie ma być ważne;
• zlecenie bez określonego terminu ważności, które ważne jest do końca roku kalendarzowego, w którym je zawarliśmy.

Przechodząc teraz do konkretnych rodzajów zawierania zleceń, trzeba podkreślić, że jest ich naprawdę sporo. Są to zlecenia z limitem ceny, zlecenia po cenie rynkowej, zlecenia po cenie rynkowej na otwarcie,  w warunkiem minimalnej wielkości wykonania, z wielkością ujawnioną, wykonaj lub anuluj, ważne do pierwszego wykonania oraz zlecenia z limitem aktywacji (STOP, STOP Limit).

Zlecenie z limitem ceny

Jest to zdecydowanie najprostszy typ zawierania transakcji. Określamy w nim po prostu co, w jakiej ilości i za jaką kwotę chcemy kupić lub sprzedać. W przypadku zlecenia kupna podajemy maksymalną cenę, po jakiej chcemy kupić papiery wartościowe. W przypadku sprzedaży podajemy minimalną cenę, po jakiej godzimy się na ich sprzedaż.

Przykład:

Ustawiliśmy zlecenie kupna 50 akcji PKO BP po 35 zł ważne do dnia 14 grudnia 2012 r. Wypełniony formularz powinien wyglądać tak:

W takiej formie trafi ono do arkusza zleceń w systemie WARSET. Zostanie zrealizowane, gdy tylko znajdzie się ktoś chętny sprzedać akcje PKO BP za 35 zł lub mniej. Warto też pamiętać, że dopuszcza się zrealizowanie transakcji w całości lub częściowo - możliwe zatem, że nie uda nam się kupić 50 akcji, a tylko część z nich.

Zlecenie z limitem ceny jest dobre dla początkujących inwestorów, bądź po prostu dla kogoś, kto chce się zabezpieczyć przed nadmiernym wahaniem się kursu akcji. W warunkach dużej zmienności jest ono zabezpieczone przed ryzykiem kupna zbyt drogo lub sprzedaży zbyt tanio.

Zlecenie po cenie rynkowej

Kolejnym prostym zleceniem jest zlecenie po cenie rynkowej. Jest ono bardzo podobne do tego z limitem ceny - z tą różnicą, że teraz limit ceny ustalany jest automatycznie według aktualnej ceny rynkowej.

Formularz zlecenia powinien zostać wypełniony w następujący sposób:

Jak widać, nie ustalamy dokładnej ceny, po jakiej chcemy zawrzeć transakcję, gdyż tę określa rynek na podstawie bieżącego kursu papieru wartościowego.

Jest to zlecenie dość ryzykowne. Wykorzystywane bywa z powodzeniem na rynkach o dużej zmienności. Daje większą elastyczność i potencjalnie większy możliwy zysk, choć trzeba też się liczyć z tym, że kupimy akcje zbyt drogo lub sprzedamy zbyt tanio.

Zlecenie Po Cenie Rynkowej na Otwarcie

Specyficznym rodzajem zlecenia PCR jest PCRO tzn. Po Cenie Rynkowej na Otwarcie. Różnica między nimi polega na tym, że zlecenia PCRO nie są przyjmowane podczas trwania notowań ciągłych. Mogą być one składane podczas:

-ustalania ceny otwarcia notowań ciągłych (fixing otwarcia);

-ustalania ceny zamknięcia notowań ciągłych (fixing zamknięcia);

-podczas równoważenia rynku.

Zlecenia PCRO są realizowane po kursie z fixingu a ich niezrealizowana część pozostaje w arkuszu z limitem równym równie temu ustalonemu na fixingu.

Istnieją pewne ograniczenia związane z tym zleceniem. Otóż nie można zawierać dodatkowych warunków realizacji transakcji takich jak: „minimalnej wielkości wykonania”, „wielkości ujawnianej” oraz „limitu aktywacji”. Nie można korzystać z tego typu zleceń w przypadku warrantów oraz praw poboru. Niemożliwe jest również zawieranie transakcji PCRO podczas pierwszego dnia notowania spółki.

Zlecenie z warunkiem minimalnej wielkości wykonania (Wmin)

Kolejny typ zlecenia, który tym razem pozwala na jasne sprecyzowanie tego jaką minimalną ilość papierów wartościowych chcemy kupić. Załóżmy, że chce kupić 100 akcji jakiejś spółki i akceptuję tylko częściowe zrealizowanie zlecenia, ale w ilości nie mniejszej niż 50 sztuk. Zlecenie Wmin daje nam taką możliwość.

Tego typu zlecenie można zawierać zarówno w czasie notowań ciągłych jak i w czasie dogrywki za wyjątkiem fazy równoważenia rynku. Trzeba pamiętać, że ustalając minimalną ilość sztuk akcji jakie chcemy zakupić narażamy się  na ryzyko niezrealizowania transakcji nawet w części.

Zlecenie z wielkością ujawnioną (WUJ)

Te zlecenie najczęściej stosowane jest przez największych graczy na giełdzie. Gdy planują oni duże zakupy nie chcą aby wiedzieli o tym sprzedający akcje, po to by zabezpieczyć się przed ryzykiem podniesienia przez nich cen i tym samym wzrostem kursu akcji. To działa też w drugą stronę. Bardzo duże zlecenie sprzedaży akcji przez jednego inwestora może wpłynąć na równie duży spadek kursu akcji. Tak jak w przypadku góry lodowej, tak i tu widoczna jest tylko „ujawniona” część zlecenia, reszta pozostaje „pod wodą” – niewidoczna dla pozostałych inwestorów. Minimalna ilość ujawnienia wynosi 100 sztuk danej akcji.

Zlecenie wykonaj lub anuluj (WuA)

Prosty typ zlecenia polegający na tym, że inwestor nie godzi się na częściową realizację kupna lub sprzedaży. Interesuje go tylko zakup lub sprzedaż takiej ilości akcji jaki podał przy zawieraniu transakcji. Gdy realizacja na tych warunkach nie jest możliwa, zlecenie traci ważność.

Zlecenie ważne do pierwszego wykonania (WiN)

Zlecenie to umożliwia kupno lub sprzedaż choćby części akcji. Jeżeli pierwsze zlecenie przeciwne pozwoli tylko na częściową realizację, to reszta niezrealizowana jego część od razu zostaje anulowana i traci ważność.

Zlecenie STOP PKC

STOP PKC (inaczej zlecenie z limitem aktywacji po każdej cenie) nazywane jest potocznie stop loss. Jest to typ zlecenia, który uaktywni się w momencie, gdy kurs akcji osiągnie wskazany w formularzu transakcji poziom. Ten poziom to właśnie limit aktywacji.

Ustalając limit aktywacji trzeba pamiętać o tym, że musi być on wyższy (w przypadku kupna) i niższy (w przypadku sprzedaży) od ceny rynkowej interesujących nas akcji. To właśnie różni stop loss od zlecenia PKR. Po osiągnięciu limitu aktywacji transakcja zostanie zawarta Po Każdej Cenie, tzn. zrealizowana po możliwie najkorzystniejszym dla inwestora kursie.

Formularz powinien zostać wypełniony w taki sposób:

Zakładając, że kurs akcji PKO BP wynosi 35 zł, ustalamy limit aktywacji zlecenia kupna wyżej tj. na poziomie np. 37,25 zł. Gdy tylko kurs akcji osiągnie tę cenę, nasze zlecenie uaktywni się i zostanie zrealizowane po każdej cenie rynkowej.

Stop loss, jak sama nazwa wskazuje, ma nas przede wszystkim zabezpieczyć przed stratami. Jeśli np. kupiliśmy jakąś ilość akcji po 10 zł i nie chcemy na nich stracić więcej niż 20 proc. to ustawiamy limit aktywacji sprzedaży na poziomie 8 zł i w ten sposób ograniczamy nasze straty. Wadą tego typu zlecenia jest nadmierne poleganie na kursie akcji. Gdy cena akcji spadnie do 8 zł wcale nie jest powiedziane, że kurs będzie spadał dalej. Tak samo w przypadku kupna nie mamy pewności, że wzrosty będą kontynuowane.

Zlecenie STOP z limitem ceny

Różni się on od podstawowego zlecenia stop loss tym, że oprócz limitu aktywacji podajemy także limit ceny do którego godzimy się na sprzedaż lub kupno akcji. Po osiągnięciu limitu aktywacji zlecenie ląduje w arkuszu zleceń jako normalne zlecenie z limitem ceny. Oprócz tego zlecenie to zabezpiecza nas przed ryzykiem nadmiernych strat (tak samo jak w przypadku zlecenia z limitem ceny).

Sposób w jaki należy wypełnić formularz w tym wypadku jest następujący:

Bieżący kurs akcji PKO BP wynosi 35 zł. Zlecenie uaktywni się, gdy kurs osiągnie poziom 37,25 zł. Dodatkowo ustalamy, że nie chcemy zapłacić za akcję więcej niż 39,50 zł.

Przy tym zleceniu warto ustalić odpowiednio duże widełki pomiędzy limitem aktywacji a limitem ceny - po to, by przy dynamicznie zmieniającym się kursie akcji nasze zlecenie nie wylądowało za szybko w koszu. Nie warto tracić w takich wypadku pieniędzy na prowizje dla domu maklerskiego.

Dlaczego warto korzystać ze zleceń z limitem aktywacji?

- Zyskujemy bardzo dobre narzędzie, które reaguje na nagłe sygnały na rynku automatycznie bez konieczności śledzenia kursów na bieżąco;

- Pomagają nam one walczyć z naszymi słabościami, w tym wypadku z chciwością. Zamykają pozycję wtedy, kiedy jest korzystna, a więc nie ma tu sytuacji, w której inwestor czeka na jeszcze korzystniejszy kurs i ryzykuje utratą przyzwoitych zysków;

- Dają one możliwość stosowania bardzo dobrej strategii na giełdzie, która zakłada przede wszystkim minimalizowanie strat. Używając zleceń z limitem aktywacji dzieje się to automatycznie.

Podsumowanie

Każdy z przedstawionych typów zleceń ma swoje mocne i słabe strony w zależności od zaistniałych warunków. Na pewno trzeba uważać na zlecenia Po Cenie Rynkowej, bo z jednej strony gwarantują zrealizowanie pozycji, ale z drugiej transakcja może zostać zawarta na niekorzystnych dla inwestora warunkach. Zlecenia z ustalonym limitem są bezpieczniejsze, ale nie dają pewności, że zostaną choć w części zrealizowane.

Warto bardzo dobrze przyswoić sobie specyfikę zleceń STOP. Są one podstawowym narzędziem do realizowania strategii małych strat i przyzwoitych zysków. W przypadku zleceń stop limit, trzeba pamiętać o ustaleniu odpowiednio szerokich widełek pomiędzy limitem aktywacji i ceny, bo inaczej realizacja transakcji może się okazać niemożliwa. W przypadku stop loss zlecenie zostanie zrealizowane, ale tu z kolei nie mamy pewności, czy cena będzie dla nas korzystna.

Na koniec pamiętajmy o tym, żeby dokładnie przemyśleć każde zlecenie. Jego błędne zawarcie może nas narazić na stratę kapitału, a poza tym zawsze musimy zapłacić prowizję od każdego zlecenia, więc nie warto niepotrzebnie na tym tracić.

Wojciech Kiermacz