Teoria gier, ekonometria i Nobel 2012

Na marginesie wcześniejszego tekstu o empiryzmie, aprioryzmie, matematyce i statystyce w ekonomii, warto wspomnieć o tegorocznych laureatach nagrody Nobla w tej dziedzinie. Są nimi, jak wiadomo już od kilku dni, Alvin E. Roth (ur. 1951) oraz Lloyd S. Shapley (ur. 1923). Obaj są tyleż ekonomistami, co i matematykami, specjalizują się w teorii gier oraz ekonomii eksperymentalnej. Ich badania koncentrują się na problematyce właściwej alokacji zasobów według określonych kryteriów.

Media, próbując przedstawić temat w sposób uproszczony na potrzeby laików, tłumaczą to na przykładzie algorytmów umożliwiających dopasowanie dawców organów do osób potrzebujących albo dobranie się w pary niezamężnych mężczyzn i kobiet. Alvin Roth został nagrodzony za opracowanie sposobów praktycznego wykorzystania teorii stabilnych alokacji (sformułowanej przez Shapleya w latach 60-tych) np. na rynku pracy lekarzy czy na uczelniach. Panowie poruszają się więc w obrębie zagadnienia „projektowania rynków”, tj. działań mających na celu poprawę funkcjonowania np. rynków odgórnie regulowanych.

Na decyzję Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk uszczypliwą krytyką zareagowali autorzy z takich stron jak mises.co.za, bastiat.mises.org czy Economic Policy Journal. W krótkich notkach tegorocznym noblistom dostało się przede wszystkim za metodologię, tj. za nadużywanie metod matematycznych i przenoszenie do ekonomii podejścia typowego dla fizyków, ale także za ciągotki w kierunku planowania i poprawiania rynków, które – w opinii „austriaków” – poradziłyby sobie świetnie po prostu dzięki swobodnie działającym przedsiębiorcom. Należy jednak zauważyć, że te krytyczne opinie nie są jedynymi wśród ideowych spadkobierców Misesa. Pozytywnie do Nobla dla Shapleya odniosła się np. rodzima autorka, Zuzanna Stamirowska, która uznała, że jest to krok mainstreamu w dobrą stronę. Wyważone stanowisko przedstawił natomiast Mateusz Machaj, który przedstawił zarówno zalety teorii Shapleya i Rotha, jak i jej ograniczenia.

Tak czy inaczej faktem jest, że współczesne środowisko akademickie preferuje ekonomię matematyczną, prognozowanie i badania empiryczne znacznie bardziej niż pozostającą na uboczu dedukcję „austriaków”. Ubolewa nad tym Nikolay Gertchev, ekonomista pracujący zresztą dla Komisji Europejskiej. W jednym ze swoich artykułów przedstawia on następujące wyliczenie: „Hicks i Arrow otrzymali Nagrodę Nobla w 1972 r. za uaktualnienie i rozszerzenie teorii równowagi ogólnej o rachunek różniczkowy i nowoczesne metody matematyczne. W następnym roku Leontief został przyjęty do grona laureatów za matematyczne i statystyczne sformułowanie modelu input-output przepływów międzygałęziowych w strukturze produkcji. W 1975 r., Kantorowicz i Koompans zostali wyróżnieni za wykorzystanie metod programowania liniowego do rozwiązania problemu alokacji zasobów. Osiem lat później Nagrodę Nobla przyznano Debreu za wprowadzenie nowych metod analizy —  tj. teorii mnogości — do teorii ekonomii”.

Ochoczo nagradzano także ekonometryków: „Pierwszą nagrodę otrzymał Frisch, który w 1930 r. założył Towarzystwo Ekonometryczne [Econometric Society]. W 1980 r. wyróżniono Kleina za pionierskie ekonometryczne modele makroekonomiczne służące do prognozowania oraz ustalania optymalnej polityki gospodarczej oraz za modele makro uwzględniające międzynarodowe powiązania”. Okazuje się więc, że zasygnalizowany w poprzednim tekście spór metodologiczny przenosi się także na grunt kryteriów przyznawania nagrody Nobla. Według Gertcheva Szwedzka Akademia Nauk wprost promuje pozytywizm i sprowadzanie ekonomii do pomiarów, doświadczeń oraz modeli. W dalszym ciągu swoich wywodów autor ten sugeruje także, że ten sposób uprawiania ekonomii otwiera prostą drogę do propagowania rozwiązań interwencjonistycznych i biurokratycznych. Wychodzi więc na to, że metodologiczne dywagacje nie są jedynie oderwanymi od rzeczywistości abstrakcyjnymi rozważaniami, ale wpływają na ten obszar, w którym teoria ekonomii splata się z polityką gospodarczą władz.

J. Sobal