Wskaźnik HDI - alternatywa dla PKB

Niejednokrotnie przy ujawnianiu nowych danych na temat Produktu Krajowego Brutto można usłyszeć dyskusje dotyczące jego konstrukcji. Pomimo tego, że jest on najczęściej wykorzystywanym syntetycznym miernikiem wzrostu gospodarczego, wymienia się liczne jego wady. Czy jednak ludzkość posiada jakiś wskaźnik trafniej obrazujący faktyczny poziom rozwoju danego społeczeństwa? Jedną z propozycji jest HDI (ang. Human Development Index).

Jest to syntetyczny wskaźnik obrazujący zmiany w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego w badanych społeczeństwach. Został on zaprezentowany przez Organizację Narodów Zjednoczonych w celu możliwości lepszego porównania różnic w rozwoju na skalę międzynarodową. Opracowany został w 1990 r. przez pakistańskiego ekonomistę Mahbuba ul Haqa, a od 1993 r. systematycznie co roku jego wyniki publikowane są w raportach Agendy ONZ ds. Rozwoju.

Na wskaźnik HDI składa się kilka innych mierników, a są to:

- średnia długość życia;

- skolaryzacja brutto (relacja liczby osób uczących się do liczby ludności)

- wskaźnik umiejętności czytania i pisania;

- PKB per capita liczony w dolarach amerykańskich.

Zastosowanie odpowiedniej konstrukcji i dokonanie obliczeń pozwala na uzyskanie wartości od 0 do 1. Przyjęło się, że kraje o wysokim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego charakteryzują się wskaźnikiem HDI wyższym od 0,8. W przedziale niższym od 0,5 znajdują się kraje biedne, niedorozwinięte.

Główną zaletą zastosowania tej miary (w porównaniu z posługiwaniem się tylko wskaźnikiem PKB) jest możliwość uwzględnienia w analizie czynników pozaekonomicznych. Poziom rozwoju nie zależy przecież tylko od zmiennych ilościowych, ale także od jakościowych. Jeśli chodzi o wady, to pomimo tego, że na wskaźnik HDI składa się więcej zmiennych niż na PKB, to jednak pomija on wiele innych ważnych wielkości. By nie szukać daleko, są to choćby kwestie związane z zanieczyszczeniem środowiska.

Od kilku lat Polska znajduje się w przedziale krajów wysoko rozwiniętych, a od wielu lat czołowe miejsca w rankingu zajmują takie państwa jak Norwegia, Islandia, czy Australia.

Wojciech Kiermacz