Lekarstwo groźniejsze od choroby?

Komisja Nadzoru Finansowego wyjątkowo surowo oceniła (w specjalnym raporcie) pomysły przewalutowania kredytów zaciągniętych we frankach szwajcarskich na złotówki według kursu z dnia, w którym dany kredyt został udzielony. Takie propozycje są w ostatnich miesiącach zgłaszane przez niektórych polityków, którzy powołują się przede Wszystkim na przykłady Węgier, Chorwacji i Hiszpanii.

Na Węgrzech rząd Orbana odgórnie zdecydował o przewalutowaniu, w Chorwacji i Hiszpanii zapadają korzystne dla kredytobiorców (i niekorzystne dla banków) wyroki sądowe. Bazują one na przekonaniu, iż banki niedostatecznie informowały klientów o ryzyku walutowym, wykorzystując np. ich słabą orientację w dziedzinie ekonomii.

Politycy zainspirowani powyższymi przykładami twierdzą, że przewalutowanie byłoby bardzo korzystne nie tylko dla frankowych dłużników (od których mogłoby odsunąć widmo bankructwa), ale w konsekwencji także i dla całej gospodarki. Dokładnie odwrotnego zdania jest KNF.

Przypomnijmy, że kilka lat temu (przede wszystkim w latach 2004 - 2008) Polacy (i nie tylko oni) masowo zaciągali kredyty w CHF, ponieważ mogli dzięki temu płacić stosunkowo małe raty - niższe niż w złotówkach. Stopy procentowe dla szwajcarskiej waluty były niższe od tych dla PLN. W 2008 roku zdarzało się nawet, że kurs pary CHF/PLN oscylował w okolicach 1,97. Dziś jest to 3,43 - i raty wielu dłużników znacznie wzrosły. Wynikło z tego wiele przykrych sytuacji życiowych - takich jak choćby spadek poziomu życia (z uwagi na konieczność podporządkowania wydatków priorytetowej kwestii spłaty zaciągniętych zobowiązań), wejście w spirale kredytowe. Czasem konsekwencją były nawet problemy rodzinne czy załamania nerwowe.

Wróćmy jednak do kwestii stricte finansowych. Otóż KNF twierdzi, że klienci zasadniczo mieli świadomość podejmowanego ryzyka walutowego, wielu z nich i tak zrealizowało korzyści z kredytów w CHF, a realizacja wspomnianych na początku postulatów oznaczałaby faworyzowanie "frankowiczów" wobec "złotówkowiczów".

Destabilizacja sektora bankowego, znaczne osłabienie PLN, obniżenie ratingów nie tylko banków, ale i polskich przedsiębiorstw czy nawet Polski jako państwa - to według KNF możliwe konsekwencje ewentualnego przewalutowania.

Eksperci KNF twierdzą, że (wbrew częstym dziś opiniom) wiele banków w latach 2005-2008 wcale nie paliło się do udzielania kredytów walutowych: "większość banków prowadziła konserwatywną politykę w zakresie kredytów walutowych dla gospodarstw domowych". Jednocześnie zaś tak na banki, jak i na KNF wywierano naciski, by polityka kredytowa wobec gospodarstw domowych była możliwie luźna.

KNF zaznacza, że trwające od października 2008 roku osłabienie złotówki wobec franka zostało w dużej mierze wyrównane przez spadek stopy procentowej LIBOR CHF (niemal do zera, tj. do zakresu 0 - 0,2 proc.). Co więcej - "jakość kredytów mieszkaniowych udzielonych w walutach obcych oraz w złotych jest porównywalna" (w pierwszej grupie zagrożonych pod koniec ubiegłego roku było ok. 2,9 proc. kredytów, w drugiej natomiast 2,7 proc.).

Straty banków (całego sektora) wynikające z ewentualnego przewalutowania wyniosłyby (według wyliczeń KNF) około 40 do 50 mld zł, przy czym w siedmiu bankach operacja wiązałaby się ze spadkiem współczynnika wypłacalności poniżej 8 proc. (a takiego minimum wymaga prawo bankowe). Banki takie musiałyby zostać dokapitalizowane kwotą 12,7 mld zł, zaś gdyby chciały spełnić zalecenia KNF (współczynnik na poziomie 12 proc.), wówczas potrzebowałyby 24,2 mld zł. Tymczasem np. fundusz pomocowy BFG opiewał pod koniec czerwca tego roku tylko na 7,7 mld zł.   

Komisja twierdzi też, że banki wcale nie są beneficjentami osłabienia złotówki względem CHF - albowiem ich należności z kredytów co prawda wzrosły, ale równolegle rosły zobowiązania wobec "deponentów i kontrahentów transakcji zawartych w celu zamknięcia pozycji walutowej wynikającej z udzielenia kredytów CHF". Z tego miałyby też wynikać potencjalne straty: przewalutowanie zmniejszyłoby należności banków, pozostawiając bez zmian zobowiązania.


B. Garga