Zmiany w prawie dotyczącym funduszy inwestycyjnych

W ostatnich dwóch latach mieliśmy do czynienia z kilkoma istotnymi zmianami w prawie dotyczącym funduszy inwestycyjnych. Warto tu wspomnieć o nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, której przepisy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2011 r. Pojawił się zapis bezpośrednio dotyczący zagranicznych funduszy inwestycyjnych.  Od tego momentu wszystkie instytucje wspólnego inwestowania mające siedzibę w innym niż Polska kraju członkowskim Unii Europejskiej lub w kraju Europejskiego Obszaru Gospodarczego są zwolnione z podatku CIT pod warunkiem, że:

- podlegają w państwie, w którym mają siedzibę, podatkowi dochodowemu od całości swoich dochodów, bez względu na to, gdzie je uzyskują;

- wyłącznym przedmiotem ich działalności jest zbiorowe lokowanie środków pieniężnych w drodze publicznej lub niepublicznej oferty nabycia jednostek ich funduszu; 

- prowadzą działalność na podstawie zezwolenia państwa, w którym mają swoją siedzibę;

- ich działalność jest nadzorowana przez państwo, w którym mają siedzibę;

- posiadają depozytariusza, który przechowuje ich aktywa.

Dopiero łączne spełnienie tych warunków mogło zwolnić tego typu zagraniczne instytucje od odprowadzania podatku CIT w  Polsce. Zmiana ta miała na celu wprowadzenie ujednoliconych i bardziej sprawiedliwych zasad dotyczących wszystkich funduszy, tzn. zarówno tych polskich, jak i zagranicznych. Do tamtej pory fundusze inwestycyjne w Polsce były w dużo bardziej uprzywilejowanej sytuacji, gdyż były one z mocy prawa zwolnione z podatku CIT. Ujednolicenie przepisów nie wyrównało jednak szans, gdyż zagraniczne fundusze wciąż muszą odprowadzać podatek dochodowy w swoim kraju, jeśli chcą być zwolnione z niego w Polsce, a do tego muszą spełnić jeszcze szereg innych wygórowanych warunków. Okazało się, że najtrudniejszym wymogiem był ten o podleganiu przez zagraniczne fundusze nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w kraju siedziby. Polski Ustawodawca nie wziął pod uwagę specyfiki funkcjonowania wielu z tych funduszy, opartej np. na prawie powierniczym lub nieposiadającym osobowości prawnej.

Problem ten dostrzegła Komisja Europejska, która po raz kolejny wezwała Polskę do zmiany przepisów na jednolite dla funduszy rodzimych i zagranicznych. W jej przekonaniu ta nowelizacja nie załatwiła sprawy i wciąż dyskryminuje się zagraniczne fundusze zagraniczne.

Kolejną ważną zmianą była nowelizacja ustawy o funduszach inwestycyjnych z 4 grudnia 2011 r. Zakładała ona możliwość utworzenia zamkniętego funduszu inwestycyjnego bez konieczności uzyskania zgody Komisji Nadzoru Finansowego.  Zamkniętego, czyli takiego, którego oferta będzie niepubliczna, a udziały nie będą uczestniczyć w obrocie na rynku regulowanym ani nie zostaną wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu.

Od tego momentu wystarczy tylko zawiadomienie KNF-u o chęci utworzenia takiego funduszu. Zawiadomienie musi odbyć się niezwłocznie po fakcie wpisania funduszu do rejestru funduszy inwestycyjnych wraz z załącznikiem zawierającym statut, informację o dacie dokonania wpisu oraz łącznej wysokości wpłat ulokowanych w funduszu.

Oprócz tego, zgody KNF-u nie wymaga także ustanowienie i zmiana statutu takiego zamkniętego funduszu. Wyjątkiem jest sytuacja, w której zmiana statutu zakłada od tego momentu oferowanie certyfikatów inwestycyjnych w drodze oferty publicznej, dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, bądź w systemie obrotu alternatywnego. Ma to być gwarantem tego, że KNF będzie miała kontrolę nad wszystkimi funduszami inwestycyjnymi dostępnymi szerszemu gronu inwestorów.

Ważną zmianą w tej nowelizacji było także ograniczenie dostępności certyfikatów inwestycyjnych emitowanych przez fundusze, które zmieniły swój statut i zaczęły oferować swoje certyfikaty również w drodze oferty publicznej. Ustanowiono minimalny poziom inwestycji, który wynosi równowartość 40 tys. euro. Ma to zapobiec przed lokowaniem swoich środków przez inwestorów niedoświadczonych podejmujących często nieświadome decyzje inwestycyjne.

Efektem tej nowelizacji była konieczność wprowadzenia zmian w terminologii. Od tego momentu  przestał obowiązywać podział zamkniętych funduszy inwestycyjnych ze względu na rodzaj emitowanych przez nich certyfikatów inwestycyjnych. Ze słowniczka usunięto termin publicznego i niepublicznego certyfikatu inwestycyjnego a wprowadzone zostało pojęcie publicznego funduszu inwestycyjnego zamkniętego.

Celem tej nowelizacji była chęć uproszczenia i przyspieszenia procedur związanych z utworzeniem nowych funduszy inwestycyjnych zamkniętych emitujących wyłącznie certyfikaty inwestycyjne niedopuszczone do oferty publicznej, ani niebędące przedmiotem obrotu na rynku regulowanym, ani wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu. Ma to działać na korzyść inwestorów lokujących swój kapitał w takim instrumencie finansowym oraz wpływać na zwiększenie konkurencyjności na rynku funduszy zamkniętych.

Ostatnią ważną zmianą w prawie jest przyjęta przez rząd w sierpniu 2012 r. kolejna nowelizacja ustawy o funduszach inwestycyjnych i ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Jej wprowadzenie jest konieczne ze względu na konieczność dostosowania przepisów europejskich do prawa polskiego. Chodzi głównie o dyrektywę 2009/65/WE w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (dyrektywa UCITS IV) oraz o dwie dyrektywy wykonawcze do niej.

Jak czytamy na stronie Kancelarii Premiera Rady Ministrów, w związku z implementacją dyrektywy UCITS IV przewidziano:

• Wprowadzenie regulacji prawnych umożliwiających transgraniczne łączenie funduszy inwestycyjnych otwartych oraz zmianę zasad łączenia się krajowych funduszy inwestycyjnych. 
  Mają obowiązywać jednolite przepisy dotyczące łączenia funduszy inwestycyjnych, co powinno obniżyć koszty ich łączenia.
• Zmiany dotyczące tworzenia funduszy podstawowych i powiązanych (master-feeder funds).
  Idea funduszy master-feeder przewiduje, że fundusz powiązany będzie mógł inwestować wszystkie swoje aktywa w innym funduszu podstawowym. Możliwe ma być tworzenie funduszy podstawowych i powiązanych, zarówno wtedy, gdy mają one swoje siedziby w Polsce, jak i wówczas, gdy ich siedziby będą w Polsce i innym państwie członkowskim. 
• Uproszczenie treści i warunków podawania informacji potencjalnym inwestorom funduszy inwestycyjnych otwartych. Dostarczany inwestorom „skrót prospektu informacyjnego” ma być zastąpiony dokumentem „kluczowe informacje dla inwestorów”. Będzie on przedstawiał najważniejsze informacje w jasny i zrozumiały sposób, co powinno pomóc inwestorom w podejmowaniu świadomych decyzji inwestycyjnych. Informacje te będą przekazywane inwestorom bezpłatnie z odpowiednim wyprzedzeniem, umożliwiającym zapoznanie się z nimi przed nabyciem jednostek uczestnictwa funduszu inwestycyjnego otwartego.
• Uproszczenie przepisów dotyczących wprowadzania przez krajowe fundusze inwestycyjne otwarte swoich jednostek uczestnictwa do obrotu w innych państwach członkowskich, a także wprowadzania zagranicznych funduszy UCITS do obrotu w Polsce.
  Założono, że rozpoczęcie sprzedaży tytułów uczestnictwa funduszy inwestycyjnych będzie mogło nastąpić po powiadomieniu przez organ nadzoru (właściwy dla funduszu występującego z takim wnioskiem) odpowiedniego organu w państwie członkowskim, w którym tytuły uczestnictwa mają być oferowane.
• Wprowadzenie „paszportu” dla zarządzających funduszami inwestycyjnymi.
  Towarzystwa funduszy inwestycyjnych będą mogły zarządzać funduszami w innych państwach członkowskich, a jednocześnie spółki zarządzające z innych państw członkowskich będą mogły zarządzać funduszami inwestycyjnymi w Polsce. Powinno to przyczynić się do redukcji kosztów związanych z procesami zarządzania tymi funduszami. 
• Usprawnienie współpracy transgranicznej dotyczącej nadzoru nad funduszami typu UCITS.

Skuteczność tego nadzoru poprawi przewidywana wymiana informacji i współpraca Komisji Nadzoru Finansowego z organami nadzoru państw członkowskich.

Wojciech Kiermacz