Liechtenstein - między Szwajcarią i Austrią

Około 36 tysięcy stałych mieszkańców, 160 kilometrów kwadratowych powierzchni (w Polsce tyle mniej więcej ma najmniejszy powiat - bieruńsko-lędziński). Oto Liechtenstein, domena dynastii książęcej Liechtensteinów, której poddani uchodzą za jednych z najbogatszych na świecie (pod względem np. PKB na jednego mieszkańca czy średniego wynagrodzenia).

Kraj ten postrzegamy zazwyczaj jako intrygującą pozostałość czasów feudalnych, atrakcję turystyczną, dobre miejsce do robienia interesów - czy jedną z ostatnich autentycznych monarchii w Europie. Wszystko to jest zresztą prawdą, ale na naszym portalu, poświęcony wszak ekonomii i finansom, wypadałoby powiedzieć coś więcej o sytuacji gospodarczej Liechtensteinu, a także o jego ustroju gospodarczym. Przyjrzymy się zatem m.in. regulacjom podatkowym, jakie obowiązują we włościach księcia Jana Adama II i jego najstarszego syna, koregenta Alojzego.

Zacznijmy od podstawowych danych. Liechtenstein granicy od zachodu i południa ze Szwajcarią, od wschodu z Austrią. Kraj dzieli się na 11 gmin. Sześć z nich (Vaduz, Triesen, Balzers, Triesenberg, Schaan, Planken) to tzw. Oberland (Kraj Górny), pozostałe (Eschen, Mauren, Gamprin, Ruggell i Schellenberg) należą do Unterlandu (Kraju Dolnego). Unterland to północ państwa, Oberland to południe. Liechtenstein jest szóstym najmniejszym państwem świata. Co ciekawe, jak dowiadujemy się choćby z oficjalnych materiałów dostępnych na witrynie internetowej Księstwa, aż 41 proc. powierzchni kraju to lasy, 33 proc. stanowią użytki rolne, 11 proc. to obszar, na którym osiedleni są ludzie, a 15 proc. to "unproductive area", a więc nieużytki. Księstwo jest krainą górską, najniższy punkt to Rugeller Riet (430 m n.p.m.), najwyższy to Grauspitz (2599 m n.p.m.). Najdłuższy dystans, jaki można wytyczyć między dwoma punktami (oś północ-południe) to 24,8 km, szerokość to maksymalnie 12,5 km.

Głową Państwa jest Jan Adam II (Hans-Adam II), de facto od sierpnia 2004 roku reprezentuje go książę Alojzy. Rząd Liechtensteinu liczy sobie tylko pięciu członków (premierem jest teraz Klaus Tschuetscher). Parlament składa się z 25 osób, w obecnej kadencji 12 miejsc należy do Unii Ojczyźnianej (Vaterländische Union), 11 do Postępowej Partii Obywatelskiej (Fortschrittliche Bürgerpartei), jedno do Wolnej Listy (Freie Liste), jedno obejmuje kandydat niezależny.

Walutą obowiązującą w Liechtensteinie jest od maja 1924 roku frank szwajcarski (CHF). W oficjalnej prezentacji czytamy: "Liechtenstein posiada skrajnie zróżnicowaną gospodarkę narodową z dużą liczbą małych i średnich przedsiębiorstw". Sektor publiczny jest względnie mały, ważne są sektory finansowy i przemysłowy, przy czym w Liechtensteinie zarejestrowanych jest wiele firm prowadzonych przez przedsiębiorców z zagranicy (jak w "raju podatkowym", choć książe Alojzy nie chce, by tak mówiono o jego kraju).

W 2010 roku 39 proc. PKB wytwarzane było w obszarze przemysłu i produkcji, 27 proc. stanowiły usługi w ogólnym tego słowa znaczeniu, 27 proc. usługi finansowe, 7 proc. rolnictwo.  Co do bezrobocia, to utrzymuje się na bardzo niskim poziomie - zwykle rzędu 2-3 proc. W 2010 roku średnia pensja miesięczna wynosiła 6257 CHF, najmniej w rolnictwie i leśnictwie ("tylko" 3464 CHF) czy w usługach gastronomicznych (średnio 3901 CHF).

Na stronie Księstwa czytamy, że porządek prawny i społeczny jest stabilny i przewidywalny, a porządek ekonomiczny - liberalny. Aparat państwa jest, jak się dowiadujemy, mały, zaś "interwencja państwa w procesy gospodarcze jest utrzymywana na niskim poziomie". Co więcej: "solidna polityka finansów publicznych, szybkie działanie kanałów i administracyjnych oraz ogólnie niski poziom biurokracji są wspierane przez umiarkowane ustawodawstwo podatkowe".

Nim przejdziemy do owych podatków, zaznaczmy, że prezentacja dostępna na stronie Księstwa wymienia całą gamę ubezpieczeń i zasiłków w rubryce "Social Protection in Liechtenstein", nie należy więc sądzić, że pod tym względem kraj ten całkowicie odbiega od modelu welfare state. Pracodawca jest w ogólności zobowiązany do płacenia połowy ubezpieczenia społecznego za pracownika (składka wynosi 11,67 proc. całego wynagrodzenia).

Jakie podatki się płaci w Liechtensteinie? Otóż z całą pewnością istnieje podatek od dochodów osobistych, wyliczany jako ich procent. Jest on zorganizowany według metody progresywnej. Na stronach Księstwa czytamy, że w roku 2000 ogólne obciążenie podatkami było równoważne ok. 22,9 proc. PKB (w Japonii 27,5 proc., w USA 29,7 proc., w Europie jako całości - 42 proc.). Co ciekawe, w 2008 roku wpływy z podatków stanowiły tylko 16,9 proc. całego PKB.

Czytamy również, że maksymalny poziom podatku dochodowego dla obywateli to 18,1 proc. Jest to jednak nieco bardziej złożone. Ustawa podatkowa Liechtensteinu wymienia osiem zakresów dochodu, objętych różnymi skalami opodatkowania. Dla pojedynczej osoby kwota wolna od podatku to 15 tys. CHF. Później mamy zakresy (np. od 15 tys. CHF do 25 tys. CHF, od 25 tys. CHF do 50 tys. CHF itd.), w obrębie których nadwyżkę ponad dolną granicę przemnaża się przez pewną stawkę procentową, a potem odejmuje pewną stałą kwotę. Na przykład opodatkowanie dochodu (x) w zakresie od 15,001 CHF do 25,000 CHF wylicza się następująco: 1% * x - 150 CHF. W przypadku nadwyżki ponad 170 tys. CHF mamy stawkę 7 proc. i odejmujemy 4600 CHF od wyniku.

Innymi słowy, stawki podatku wahają się w Księstwie od 1 proc. do 7 proc. Skąd więc wyższe kwoty? Otóż wynika to z faktu, że funkcjonują dopłaty na rzecz gminy (podatki lokalne). Kombinacja stawek tych opłat ze stawkami podanymi wyżej może w rezultacie dać nawet 24,5 proc. podatku, jakkolwiek gminy raczej nie wymagają tak wiele od obywateli. Stąd być może owo 18,1 proc. na oficjalnej witrynie.

W Liechtensteinie ostatniej reformy podatkowej dokonano w roku 2010, podajemy dane dotyczące sytuacji już po tej reformie. Zniesiono wówczas np. podatek od kapitału i podatek kuponowy (wynosił 4 proc. wartości rezerw kapitałowych), zlikwidowano także podatek od spadków i darowizn.

Ustalono, że dochód wszystkich legalnych przedsiębiorstw (osób prawnych) opodatkowany będzie liniową stawką 12,5 proc. Jeszcze mniej płacą PVS ("Privatvermoegensstruktur") - firmy, które nie prowadzą rzeczywistej działalności handlowej czy produkcyjnej, a jedynie np. przechowują akcje czy obligacje w bankach (ale także złoto, kolekcje sztuki etc.). Udziały w PVS nie mogą jednak być przedmiotem obrotu giełdowego czy publicznego, a ich posiadaczami muszą być osoby fizyczne. Ustawa podatkowa stanowi, że PVS podlegają tylko "minimalnemu podatkowi CIT", ten zaś jest ryczałtowy i wynosi 1200 CHF na rok.

W Liechtensteinie mamy też podatek VAT. Jego podstawowa stawka to 8 proc., ale niektóre dobra i usługi obciążone są niższą stawką, która wynosi 2,5 proc. VAT opłacać muszą (rejestrować się pod tym kątem) przedsiębiorcy, których roczny obrót przekracza 100 tys. CHF.

Liechtenstein jest monarchią, w której książę posiada rzeczywistą władzę, choć - jak widać z powyższych danych - nie można powiedzieć, by korzystał z niej w jakiś totalitarny sposób. Państwo zaczęło powstawać w roku 1699, kiedy książę Jan Adam Andrzej von Liechtenstein kupił posiadłość Schellenberg. Trzynaście lat później zakupił także hrabstwo Vaduz. Później Księstwo było stopniowo powiększane, a w roku 1719 stało się 343. państwem Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Obecnie książę ma prawo dymisjonowania rządu (wówczas powołuje gabinet przejściowy, który musi uzyskać votum zaufania parlamentu w okresie 4 miesiecy). Książę może także stosować prawo weta, w tym również wetować decyzje podejmowane przez obywateli w referendum. 1 lipca roku 2012 odbyło się w kraju referendum, którego przedmiotem była kwestia ograniczenia książęcej możliwości stosowania weta - ale 76 proc. obywateli nie chciało zmiany. Z drugiej strony, w razie czego obywatele mają możliwość referendalnego zniesienia monarchii.

B. Garga