Pułapki dla korzystających ze zwolnienia z VAT-u

Przekroczenie limitu uprawniającego do zwolnienia w VAT oznacza konieczność opodatkowania dostarczanych towarów i świadczonych usług. Wartość sprzedaży ustala się na podstawie prowadzonej ewidencji. Jeśli po utracie zwolnienia przedsiębiorca dalej sprzedawał bez VAT, powinien jak najszybciej naprawić błąd, bo konsekwencje są surowe.

Przekroczenie limitu uprawniającego do zwolnienia w VAT oznacza konieczność opodatkowania dostarczanych towarów i świadczonych usług. Wartość sprzedaży ustala się na podstawie prowadzonej ewidencji. Jeśli po utracie zwolnienia przedsiębiorca dalej sprzedawał bez VAT, powinien jak najszybciej naprawić błąd, bo konsekwencje są surowe.

Zwolnienie podmiotowe w VAT pozwala sprzedawać towary i świadczyć usługi bez zwiększania ceny o odpowiednią stawkę VAT (23%, 8%, 5%). Jednocześnie pozbawia prawa do odliczenia podatku naliczonego zawartego w cenie nabywanych towarów i usług, które są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Jest korzystnym rozwiązaniem, gdyż pozwala przedsiębiorcy na sprzedawanie produktów (świadczenie usług) po niższej cenie (niezwiększonej o kwotę VAT), co sprawia, że jest bardziej konkurencyjny na rynku. Jednak gdy profil działalności wiąże się z dokonywaniem licznych zakupów atrakcyjność zwolnienia mocno spada, gdyż VAT-u od zakupów nie można odliczyć.

Jedno zwolnienie w dwóch odsłonach

Zwolnienie podmiotowe zostało uregulowane w dwóch przepisach (art. 113 ust. 1 i ust. 9 ustawy o VAT). Chociaż jest to jedno i to samo zwolnienie(w obu przypadkach sprzedaż następuje bez VAT a zakup bez prawa do odliczenia), to jednak pewne różnice przy ustalaniu prawa do jego wykorzystania wynikają z tego, czy przedsiębiorca rozpoczyna działalność, czy ją kontynuuje. Ze zwolnienia mogą skorzystać przedsiębiorcy, których wartość sprzedaży opodatkowanej (nie wlicza się do niej kwoty VAT) nie przekroczyła w poprzednim roku 150 000 złotych. Jest to więc konstrukcja przewidziana dla tych firm, które kontynuują swoją działalność gospodarczą. Nowi przedsiębiorcy, którzy chcą uzyskać status podatnika zwolnionego z VAT, muszą dokonać tego, co przy stawianiu pierwszych kroków w biznesie jest bardzo trudne – przewidzieć wartość sprzedaży. Skorzystają ze zwolnienia, gdy przewidywana wartość nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności, w danym roku kwoty 150 000 złotych, tzn. jeśli działalność jest rozpoczynana w połowie roku pilnujemy kwoty 75 000 złotych.

Uwaga! Przedsiębiorca, który rozpoczyna działalność gospodarczą i korzysta ze zwolnienia nie musi (ale może) składać zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R.

W ewidencji pilnuj limitu zwolnienia

Ze zwolnienia można korzystać do momentu aż firma przekroczy limit sprzedaży w danym roku (ewentualnie sami z niego zrezygnujemy).

Do wartości sprzedaży nie wlicza się jednak dostawy towarów oraz świadczenia usług zwolnionych od podatku (przedmiotowo), a także towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez przedsiębiorcę do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Limitu tego trzeba więc pilnować. Służy do tego ewidencja sprzedaży. Prowadzi się ją za każdy dzień, a zapisów trzeba dokonać najpóźniej przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Jest to bardzo ważny obowiązek podatników zwolnionych. W przypadku stwierdzenia, że podatnik nie prowadzi takiej ewidencji, albo prowadzi ją w sposób nierzetelny, a na podstawie dokumentacji nie jest możliwe ustalenie wartości sprzedaży, trzeba się liczyć, że fiskus oszacuje wartość sprzedaży opodatkowanej i ustali od niej kwotę podatku należnego. Co więcej, jeżeli nie można określić przedmiotu opodatkowania, kwotę podatku ustala się przy zastosowaniu stawki 23%.

Zanim przekroczysz, zarejestruj

Ustawa o VAT ma jeszcze jedną niespodziankę – zanim przekroczy się limit sprzedaży, trzeba zarejestrować się jako podatnik VAT czynny. O limicie trzeba więc pamiętać i gdy sprzedaż zbliża się do kwoty granicznej, uważnie śledzić wartości, jakie wpisujemy do ewidencji, tak by zdążyć w porę złożyć zgłoszenie VAT-R. Zmiana statusu z podatnika zwolnionego na czynnego obowiązuje od dnia, jaki zostanie wskazany w zgłoszeniu.  Obowiązek podatkowy z momentem przekroczenia limitu. Kiedy trzeba więc doliczyć do sprzedawanych towarów lub świadczonych usług VAT?

Jeżeli wartość sprzedaży u przedsiębiorców zwolnionych z podatku przekroczy kwotę uprawniającą do zwolnienia, zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia tej kwoty. Opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę.
Dokonując wcześniej zakupów przedsiębiorca zwolniony z VAT nie korzystał z prawa do odliczenia, teraz takie prawo nabywa.

Uwaga! Za zgodą naczelnika urzędu skarbowego można pomniejszyć kwotę podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającą np. z faktur dokumentujących zakupy dokonane przed dniem utraty zwolnienia. Muszą być jednak spełnione warunki:

1. trzeba sporządzić spis z natury zapasów tych towarów posiadanych w dniu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty,
2. sporządzony spis musi trafić do naczelnika urzędu skarbowego w ciągu 14 dni, licząc od dnia utraty zwolnienia.

Przekroczyłeś bez rejestracji

Może się jednak zdarzyć, że przedsiębiorca w natłoku różnych zajęć nie zwróci uwagi na przekroczoną wartość sprzedaży (w szczególności, gdy ustalał tę kwotę w proporcji do okresu prowadzenia działalności gospodarczej) albo błąd wkradł się do ewidencji sprzedaży. W takiej sytuacji trzeba jak najszybciej naprawić całą sytuację składając jednocześnie tzw. czynny żal (czyli informację o popełnionym czynie wraz z wyjaśnieniem okoliczności) by uniknąć odpowiedzialności karnej skarbowej. Trzeba będzie więc złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT-R (lub jego aktualizację, wskazując na zmianę statusu podatnika z VAT zwolnionego na VAT czynnego) i niestety zapłacić zaległy podatek wraz z odsetkami (chyba, że czas przekroczenia jest jeszcze na tyle krótki, że zmieścimy się w terminie płatności podatku), chociaż do sprzedanych towarów już go nie doliczymy.


Katarzyna Rola-Stężycka, Tax Care