Nieszablonowe instalacje pioniera neoawangardowej sztuki konceptualnej

„Jeszcze tu nie byłem” to tytuł wystawy gwiazdy czeskiej sceny artystycznej - Jiříego Kovandy, którą od 8 listopada można oglądać w Muzeum Współczesnym we Wrocławiu. Zatrzymajmy się jednak chwilę na osobie samego artysty.

Jiří Kovanda urodził się w 1953 roku w Pradze. Jest jednym z najbardziej znanych i cenionych współczesnych artystów czeskich a także legendą kultury wizualnej Europy Środkowej i Wschodniej. Nazywany jest poetą minimalistycznym, który słowa zastępuje obrazami. Kovanda tworzy głównie akcje, konceptualne instalacje oraz interwencje, a oprócz tego niegdyś (w latach 80-tych i 90-tych) zajmował się też malarstwem. Prezentował on swe prace na wielu ważnych wystawach międzynarodowych, m.in. Documenta w Kassel w 2007r. czy Biennale w Sao Paolo w 2012 roku.

Od końca lat 70-tych jego dzieła dokumentowane były na fotografiach, które świadczą o dużym wysiłku i determinacji artysty przezwyciężającego (również własne) bariery społeczne. Zdjęciom często towarzyszyły kartki papieru z informacjami o motywach i metodach realizacji danego performansu. Po ogromnym sukcesie, jaki Kovanda odniósł w ostatnich dekadach, w 2007 roku w słynnej galerii Tate Modern w Londynie zaprezentował dwa performanse - „Całowanie przez szybę”, i „Na schodach ruchomych”, nagrywając je też na wideo. W ostatnich latach oprócz nagrań wideo tworzy również minimalne sytuacje oraz monumentalne instalacje. Dziś artysta rejestruje swe interwencje z udziałem publiczności na wydrukach cyfrowych, odkrywając w ten sposób przed odbiorcą wiele zaskakujących sytuacji. Artysta stale analizuje rezonans, jaki wywołuje w nim otaczająca rzeczywistość. Sztuka Kovandy spotyka się z ogromnym uznaniem na całym świecie.

Wystawa „Jeszcze tu nie byłem” w Muzeum Współczesnym we Wrocławiu w sposób analityczny ukazuje twórczość Kovandy, począwszy od lat 70, a więc od jego pierwszej, indywidualnej wystawy w Polsce, która odbyła się w warszawskiej galerii Mospan. Tytuł obecnej wystawy, który zresztą zaproponował sam artysta, świadczy o subtelnym poczuciu humoru i łagodnego absurdu, który charakteryzuje jego minimalistyczne prace. Na ekspozycji prezentowanych jest ponad 100 obiektów, dokumentacji i obrazów, które wypożyczono ze zbiorów muzealnych, galerii i kolekcji prywatnych we Francji, Czechach, Austrii i Polsce. Towarzyszy jej katalog w języku polskim, czeskim i angielskim, stanowiący dokumentację ekspozycji oraz działań zrealizowanych w MWW z tekstami Pavliny Morganovej (historyczki sztuki, krytyczki i wykładowcy na Uniwersytecie Karola w Pradze), Waltera Seidla (dyrektora kolekcji sztuki współczesnej Erste Banku w Wiedniu) oraz kuratora wystawy – Adama K. Dominika.

Ekspozycja w MWW, która jest pierwszą w pełni retrospektywną prezentacją sztuki Jiříego Kovandy w naszym kraju, niesie ze sobą silny przekaz emocjonalny. Akcje Jiříego Kovandy sporo mówią o realiach życia w Europie Środkowo – Wschodniej, są nośnikiem ważnych idei o charakterze społecznym. W twórczości Kovandy sztuka przenika  się  z przestrzenią, stając się niewidoczną jak powietrze. Wystawa ukazuje wyjątkowość czeskiego mistrza poezji minimalistycznej. Sporo w niej ironii, ale takiej, która nie doskwiera zbyt mocno. Niewielkie fotografie, w połączeniu z napisanymi na maszynie komunikatami, które stały się znakiem szczególnym Kovandy, u współczesnego odbiorcy, żyjącego w erze mocno rozwiniętej technologii, mogą wzbudzać rodzaj pewnej nostalgii. W czasie trwania ekspozycji, której zakończenie planowane jest na 20 grudnia, artysta zrealizuje w budynku muzeum kolejne interwencje.

Agnieszka Nowakowska