Krakowskie Betlejem

Tradycja szopkarska w Krakowie obecna jest od XIX stulecia. Kiedyś szopki wykonywali rzemieślnicy z przedmieść Krakowa, zwłaszcza z Krowodrzy i Zwierzyńca. Mniejsze szopki nabywali mieszczanie, którzy przystrajali nimi swoje domy i obdarowywali najbliższych. Większe pełniły funkcję przenośnego teatrzyku, który w okresie świątecznym wraz z graną na żywo muzyką, gościł w domach zamożnych krakowskich rodzin. Najstarsza zachowana szopka krakowska znajduje się w zbiorach Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Jest nazywana „szopką-matką”. Wykonał ją w drugiej połowie XIX wieku Michał Ezenekier.

Warto podkreślić, że tradycja budowy krakowskich szopek trafiła na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Decyzja zapadła na posiedzeniu komitetu, które odbyło się 29 listopada na Mauritiusie. To pierwszy taki wpis dotyczący niematerialnego dziedzictwa z Polski. Stanowi on potwierdzenie pierwszoplanowej roli Krakowa w kultywowaniu tradycji i zwyczajów polskiego dziedzictwa i jego promocji na świecie.

Począwszy od 1937 roku, kiedy to dr Jerzy Dobrzycki, kierownik Biura Propagandy Miejskiej zainicjował Konkurs Szopek Krakowskich, odbywa się on pod patronatem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa co roku aż do dziś. Każdego roku w pierwszy czwartek grudnia szopkarze przynoszą swoje prace na Rynek Główny w Krakowie i ustawiają je na stopniach pomnika Adama Mickiewicza. W tym roku Konkurs Szopek Krakowskich odbył się 6 grudnia. Po hejnale o godz. 12.00, korowód twórców przeszedł wokół Rynku Głównego na estradę przed Wieżą Ratuszową, na której prezentowane były szopki. Następnie przeniesiono je do Celestatu (który jest Oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa), gdzie obradowało jury konkursu, w skład którego weszli historycy, etnografowie, historycy sztuki, architekci i plastycy. Każda szopka poddana była ocenie zgodnie z utrwalonymi tradycją kryteriami (dekoracyjność, kolorystyka, figurki, architektura, elementy ruchome, tradycyjność, nowatorstwo i ogólne wrażenie artystyczne). W niedzielę 9 grudnia 2018 roku w salach Celestatu, odbył się 76. finał konkursu na najpiękniejszą szopkę krakowską, a od poniedziałku 10 grudnia czynna jest pokonkursowa wystawa prac. Można ją będzie oglądać właśnie w tym Oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa do 24 lutego 2019 roku.

Co ważne, konstrukcja szopek nawiązuje do zabytkowej architektury Krakowa, a najczęściej wykorzystywanym wątkiem jest motyw kościoła Mariackiego, kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, Barbakanu, Sukiennic, Bramy Floriańskiej. Choć współczesne szopki utraciły już niektóre z wartości obrzędowych, wciąż zachwycają kunsztem i precyzją wykonania, pomysłowością i wizją artystyczną, w której kontemplacja religijna spotyka się z miłością do Krakowa. Szopki zrobione są z drewna, dykty i tektury, do ozdabiania używany jest kolorowy papier, bibuła, czy staniol. Główne miejsce w szopkach zajmuje scena Bożego Narodzenia. Razem ze Świętą Rodziną umieszczane są w nich też inne postacie ewangeliczne, jak Trzej Królowie, Pastuszkowie wraz z trzodą, Aniołowie, król Herod, a także postacie z krakowskich legend, jak Lajkonik z włóczkami, Pan Twardowski na księżycu, czy Smok Wawelski. Oprócz tego w szopkach są także sylwetki ważne dla historii Polski, jak Kościuszko, Stańczyk, Jan Paweł II, królowie i biskupi, a także rycerze, żacy oraz figury charakterystyczne dla obrzędowości ludowej, jak Śmierć, Diabeł, kolędnicy z Turoniem, Żyd, roztańczone pary w strojach krakowskich i góralskich. Nie brak też figur osób współczesnych, jak choćby popularnych sportowców, polityków, działaczy społecznych, duchownych, artystów, jak również twórców szopek, członków Sądu Konkursowego, czy pracowników MHK.

Źródło: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa