Inspirujące targowiska

7 czerwca w Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku odbędzie się wernisaż wystawy Małgorzaty Józefowicz o frapującym tytule „Działo się”. Ta młoda artystka, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, brała udział w wielu wystawach krajowych i zagranicznych (jej prace można było oglądać m.in. na Międzynarodowej wystawie Free Generation w Nowym Orleanie). Jest też laureatką wielu nagród. Warto wspomnieć, iż w zeszłym roku zdobyła 3 miejsce na Triennale Grafiki Polskiej w Katowicach. Małgorzata Józefowicz  zajmuje się malarstwem, rysunkiem oraz grafiką warsztatową, i właśnie cykl grafik będzie można zobaczyć już niedługo w Centrum Zamenhofa. Prace zainspirowane życiem białostockich bazarów z lat 90–tych, jak Kawaleryjska, Bema czy Jurowiecka powstały przy zastosowaniu warsztatowych technik graficznych, takich jak druk płaski, grafo-monotypia, kolografia z użyciem lateksu, szablon czy też druk wklęsły.

Przed wybraniem się na wystawę Małgorzaty Józefowicz warto poznać bliżej techniki graficzne wykorzystywane przez artystkę. Zacznijmy od druku płaskiego, albowiem jest to jedna z podstawowych technik druku, stosowanych w technikach graficznych i poligraficznych. Charakteryzuje się właśnie tym, że jest płaska, co oznacza, że miejsca drukujące i niedrukujące znajdują się na tej samej płaszczyźnie. Możliwe jest to dzięki pewnej własności fizycznej, polegającej na zdolności odpychania się tłuszczu i wody. Wśród technik druku płaskiego wyróżnia się metodę bezpośrednią, a więc np. litografię czy też światłodruk oraz metodę pośrednią, której przykładem jest offset. Charakterystyczne dla metody pośredniej jest to, iż forma drukowa styka się bezpośrednio z podłożem drukowym. Odbitkę uzyskuje się tutaj przez dociśnięcie papieru do formy, którą może być kamień litograficzny, blacha cynkowa lub aluminiowa. Metodę pośrednią cechuje zaś to, że obraz przenoszony jest z formy drukowej na element pośredniczący, a następnie z niego na podłoże drukowe. Dopiero wówczas powstaje obraz.

Przejdźmy teraz do kolejnej techniki stosowanej przez artystkę, jaką jest druk wklęsły. Przez bardzo długi czas pozostawał on najdoskonalszą i najpowszechniej stosowaną techniką druku. Wykorzystuje się w nim twarde i odporne płytki metalowe, w których zagłębione są linie rysunku. Płytkę pokrywa się farbą drukarską, a następnie starannie wyciera, tak aby farba pozostała tylko w niższych elementach formy. Najbardziej powszechne techniki druku wklęsłego to miedzioryt, staloryt, sucha igła, akwaforta, akwatinta i mezzotinta.

Monotypia graficzna to z kolei technika polegająca na rozprowadzeniu na szybie lub blasze cienkiej warstwy farby drukarskiej za pomocą wałka lub szpachla. Następnie po położeniu na szybie lub blasze papieru rysuje się na nim ołówkiem, patykiem lub innym narzędziem. Tak na papierze odciska się rysunek. Charakterystyczną cechą monotypii jest możliwość uzyskania tylko jednej odbitki, ponieważ niemal cała farba graficzna przenosi się z płyty na papier.

Prace autorstwa Małgorzaty Józefowicz

Bardzo ciekawą formą graficzną jest też kolografia, która polega na wykonywaniu odbitek z matrycy stworzonej w technice kolażu. Matrycę tą stanowi zazwyczaj sklejka albo metalowa płyta, do której przykleja się różnego rodzaju kawałki materiałów, papieru, kartonu, liście czy nawet  żwir. Ważne jest to, aby przeklejane elementy cechowały się interesującą fakturą. Kolejnym krokiem jest pokrycie ułożonego wzoru ochronnym lakierem oraz farbą drukarską, a następnie przepuszczenie całej pracy przez prasę. Technika ta charakteryzuje się mnogością poszczególnych wysokości, a więc tzw. wieloplanowością, przez co druku nie można wykonać maszynowo, a powstała odbitka staje się oryginalnym egzemplarzem.

Na koniec warto jeszcze wspomnieć o serigrafii, a więc druku sitowym, zwanym też potocznie drukiem szablonowym. Technika ta, sięgająca swoją historią początków naszej ery, wywodzi się z Dalekiego Wschodu jako metoda druku na jedwabiu. Formę drukową w tej technice stanowi rozpięta na ramie siatka z jedwabiu, tworzywa sztucznego, bawełny lub innych materiałów o różnej gęstości oczek, przez którą przeciska się światłoczułą farbę drukarską, a następnie całość  naświetla przy użyciu silnego światła. W trakcie naświetlania utwardzeniu ulegają te obszary szablonu, na które pada światło, a te osłonięte przez diapozytyw (czyli wzorzec tego, co chcemy wydrukować) nie. Technika ta umożliwia wykonanie wielu odbitek.

Te niezbyt popularne techniki graficzne są bardzo pracochłonne i wymagają od artystów dużej wyobraźni. Chyba zatem warto wybrać się na wystawę, by osobiście móc podziwiać trud, ale i urok prac powstałych przy wykorzystaniu wspomnianych warsztatowych technik.

Agnieszka Nowakowska