Rośnie entuzjazm wobec polskiej animacji

Wiele polskich miast tej wiosny zamieniło się Pałace Polskiej Animacji. A wszystko to w związku z Ogólnopolskim Festiwalem Polskiej Animacji O!PLA, który jest pierwszą tego typu imprezą w naszym kraju. Wielki Finał Festiwalu O!PLA 2013 rozpocznie się już za parę godzin i potrwa do 9 czerwca w Muzeum Kinematografii w Łodzi i właśnie w tym czasie będzie można obejrzeć klasyczne obrazy stworzone przez wybitnych twórców polskiej animacji, takich jak Zenon Wasilewski, Witold Giersz, Władysław Nehrebecki  i Jerzy Kalina.

Z historią polskiej animacji związanych było wielu znakomitych artystów, a wśród nich bez wątpienia należy wymienić Zenona Wasilewskiego (1903 – 1966) uznawanego za pioniera polskiej animacji lalkowej. Był on twórcą przełomowego filmu lalkowego „Za króla Krakusa”, od powstania którego tak naprawdę liczy się bieg historii polskiej animacji. To czarno-białe dzieło Wasilewskiego opowiada baśń o okrutnym smoku, pokonanym przez sprytnego szewczyka, który podrzucił bestii nadzianego siarką barana.  Pierwszy lalkowy film Wasilewskiego, którego premiera odbyła się jesienią 1947 roku trwał 18 minut. Ówcześni krytycy chwalili jego twórcę za inwencję i dowcip, a sam film wyróżniono na festiwalach w Paryżu, Kalkucie i Bahii. Zenon Wasilewski zainicjował powstanie Oddziału Filmów Kukiełkowych w Łodzi, z którego później zrodziło się Studio Małych Form Filmowych Se-Ma-For. Najbardziej popularnymi filmami o tematyce baśniowo-legendowej tego polskiego pioniera animacji oprócz „Króla Krakusa” są zapewne też „Lis Chytrusek” (1951) „Dwie Dorotki” (1956), „Szewc Dratewka” (1958), „Uwaga diabeł!” (1959), „Była sobie świnka mała” (1960) czy „Ballada o królewnie Lilianie” (1962).

                   "Debiutantka"                                                       "Kreski i Kropki"

W czasie trwającej w Polsce odwilży po 1956 roku razem z Zenonem Wasilewskim tworzył także Witold Giersz, artysta urodzony w 1927 roku. Giersz studiował ekonomię, ale swą przygodę z animacją rozpoczął już w 1950 roku, zgłaszając się na anons Spółdzielni Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej, gdzie zaczął współpracę jako animator. Po kilku latach został asystentem reżysera i głównym animatorem. Jest twórcą warszawskiego Studia Filmów Rysunkowych. Otworzył również filię Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej, które od 1958 roku nosi nazwę Studia Miniatur Filmowych. Jako reżyser filmu animowanego zadebiutował w 1956 dziełem zatytułowanym „Tajemnica starego zamku”, a jego „Mały Western” był pierwszym autorskim polskim filmem animowanym a zarazem rewolucją gatunku. Witold Giersz zastąpił bowiem zwykły rysunek miękką plamą koloru bez konturów, malowaną na celuloidzie. Artysta będąc już jednym z czołowych twórców filmów animowanych w Polsce, dopiero w 1974 roku skończył studia filmowe w Studium Zaocznym wydziału reżyserii Łódzkiej Szkoły Filmowej. Jest autorem wielu filmów, z których niektóre, jak np. wspomniany „Mały western”, czy „Czerwone i czarne”, „Koń” albo „Oczekiwanie” na trwałe zapisały się w dorobku polskiej animacji.

"Czerwone i czarne"

Władysław Nehrebecki (1923-1978) to jeden z najbardziej utytułowanych twórców w polskiej kinematografii, który nagrody otrzymywał podczas festiwali w wielu krajach na różnych kontynentach (m.in. z argentyńskiego Mar del Plata, niemieckiego Mannheim, włoskiego Bergamo, z Adelajdy w Australii, Moskwy czy francuskiego Gijon). Swoją pracę artystyczną Nehrebecki rozpoczął w 1946 r. jako asystent Stanisława Lachura, a już dwa lata później można już było podziwiać jego pierwszy film rysunkowy, który zrealizował samodzielnie. Był on jednym z założycieli Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej. Władysław Nehrebecki znany jest głównie jako ojciec najsłynniejszej polskiej kreskówki „Bolek i Lolek”, opowiadającej przygody dwójki urwisów. Niewątpliwie jednak za jego wielki sukces należy uznać też realizację pierwszego polskiego panoramicznego filmu animowanego „Za borem, za lasem”.  Nehrebecki był także pomysłodawcą i autorem wielu serii dla dzieci takich jak „Przygody Błękitnego Rycerzyka”, „Miś Kudłatek” i „Przygody Myszki”.

"Mały Western"                                                              "Miś Kudłatek"

Liczną grupę polskich twórców filmów animowanych wzbogaca także Jerzy Kalina. Choć dla większości miłośników sztuki artysta kojarzony jest z jego twórczością rzeźbiarską, należy jednak pamiętać, że  urodzony w 1944 roku Jerzy Kalina jest również twórcą scenografii teatralnych i filmowych oraz witraży. Kalina należy do czołówki polskich artystów awangardowych. Studiował na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, zdobywając dyplom pod kierunkiem Stefana Gierowskiego. Od 1973 tworzy eksperymentalne filmy animowane, z których znaczna część była wielokrotnie nagradzana na polskich i międzynarodowych przeglądach. Oprócz tego projektuje i reżyseruje spektakle teatralne, które można oglądać na wielu profesjonalnych scenach. W swojej twórczości często występował przeciwko systemowi komunistycznemu, czemu dał wyraz m.in. w determinarzu politycznym „Skrępowanie” Chciał przełamywać bariery między sztuką i życiem, o czym świadczy jego akcja rytualna w 1972 roku „Ratowanie rzeźby”, podczas której w zatłoczonej warszawskiej winiarni "U Hopfera" na dużym stole leżała zniszczo­na rzeźba, którą Kalina odziany w lekarski fartuch próbował ratować. Jerzy Kalina jest też autorem wielu filmów krótkometrażowych, m.in. „I stała się światłość”, „W trawie”, „Muszli o rytmie miasta” oraz metaforycznych impresji jak „Kikut” czy „Ptaszyzm”. Do najbardziej  popularnych filmów Kaliny trzeba na pewno zaliczyć animacje eksperymentalne „W trawie”, „Muszla”, „Koło bermudzkie”, „Solo na ugorze”, „Obrabiarka”, „ Esperalia”, czy „Szychtę”. W 2008 roku artysta stworzył swój ostatni dotąd film "W labiryncie Studia Miniatur" upamiętniający 50 rocznicę powstania Warszawskiego Studia Miniatur Filmowych, a w tym roku podczas Kongresu Polska Wielki Projekt otrzymał Nagrodę im. Lecha Kaczyńskiego za instalację "Żadnych marzeń" przygotowaną w 150 rocznicę Powstania Styczniowego.

"Przygody Błękitnego Rycerzyka"                                                    "Przygody Myszki"

Patrząc na dokonania tych czterech mistrzów polskiej animacji, chyba nie dziwi fakt, iż w czasie Wielkiego Finału Festiwalu O!PLA 2013 będą zaprezentowane projekcje właśnie ich filmów. Oprócz tego będzie można też zobaczyć interpretacje poezji Juliana Tuwima i znaną polsko-rumuńską produkcję „Droga na drugą stronę”.

Agnieszka Nowakowska