Potworna rzeczywistość Lebensteina

Jan Lebenstein był wybitnym polskim malarzem, grafikiem oraz rysownikiem, znanym i cenionym na całym świecie. Zajmował się malarstwem figuratywnym, którego podstawową cechą było odwzorowywanie wszelkich obiektów w ich naturalnych wymiarach i kształtach. Malarstwo to łączył także z elementami surrealistycznymi i abstrakcyjnymi.

Artysta tworzył pejzaże miejskie, poetyckie przeobrażenia postaci ludzkich oraz kompozycje fantastyczno-symboliczne o motywach zwierzęcych. Zilustrował m.in. „Folwark zwierzęcy” Orwella i kilka ksiąg biblijnych. Lebenstein stworzył też wiele karykatur politycznych. Jego twórczość była odbiciem rzeczywistości w krzywym zwierciadle. Świat przezeń kreowany zamieszkiwały postaci o cechach ludzkich i zwierzęcych, często budzące wstręt i odrazę. Artysta zauważał w otaczającym go świecie głównie niedoskonałości i wady, które jego zdaniem były nieodłączną cechą ludzkości. Lebenstein nie akceptował bohaterów swych prac, a często nawet z nich drwił. Artysta mówił: „Zawsze miałem kłopoty z naturą, moją własną, naturą innych, naturą przedmiotów. To, co maluję, wyraża może te kłopoty, czasami je oswajając. Wolałbym z pewnością być „szczęśliwym człowiekiem” niż malować.”

Ogromny rozgłos Janowi Lebensteinowi przyniosły zapewne jego figury osiowe, które odzwierciedlały lęk egzystencjalny, przypominając o tym, jak kruchą i ułomną istotą jest człowiek. Później w twórczości artysty pojawiły się motywy zwierzęce. „Bestiarium”, czyli cykl obrazów prezentujących zwierzęta niekiedy w ogóle nie istniejące, to obok figur osiowych najbardziej cenione dzieła Jana Lebensteina.  Przejdźmy teraz do najważniejszych dat z życia artysty.

Lebenstein urodził się w 1930 roku, w latach 1948-1954 studiował malarstwo w warszawskiej ASP. Zadebiutował podczas ogólnopolskiej wystawy młodej plastyki "Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi" w 1955 roku, gdzie zaprezentował nostalgiczne krajobrazy przedstawiające przedmieścia Warszawy. Przełomowym momentem w życiu artysty było zapewne zdobycie w 1959 roku Grand Prix na I Biennale Młodych w Paryżu. W 1976 roku został wyróżniony nagrodą nowojorskiej Fundacji Alfreda Jurzykowskiego, a w 1987 otrzymał Nagrodę im. Jana Cybisa. 3 maja 1998r. prezydent Aleksander Kwaśniewski w uznaniu wybitnych osiągnięć w pracy artystycznej, za zasługi dla kultury polskiej uhonorował go Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Jan Lebenstein zmarł w 1999 roku.

Twórca ten wystawiał swoje prace w najbardziej renomowanych galeriach na całym świecie, m.in. w Paryżu, Rzymie, Nowym Jorku, Brukseli, Berlinie czy Kopenhadze. O sztuce Lebensteina rozpisywały się wielkie amerykańskie magazyny o tematyce artystycznej, a jego dzieła można było oglądać w wielu miejscach na świecie, m.in. w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Hirshhorn Museum and Sculpture Garden przy Smithsonian Institution w Waszyngtonie czy San Francisco Museum of Modern Art.

Od początku lipca w Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego w Warszawie trwa wystawa tego wybitnego artysty. Twórczość Lebensteina nie jest łatwa w odbiorze – i zapewne dlatego wciąż wzbudza ogromne emocje. Na wystawie „Jan Lebenstein. Widzenie świata” prezentowane są karykatury obyczajowe oraz rysunki i grafiki, między innymi prace z cyklu „Bestiarium” i „Figury osiowe”. Prezentowane dzieła pochodzą z kolekcji Państwa Pileckich oraz archiwum rodziny artysty. Na wystawie użyto pewnego triku scenograficznego, polegającego na tym, iż niektóre z demonicznych zwierząt, pojawiających się na rysunkach artysty, zostały powiększone, przez co wydaje się, jakby biegały pod ścianami. Warto obejrzeć wystawę, albowiem doskonale uzupełnia ona wiedzę o twórcy, jego kunszcie malarskim, a przede wszystkim zmusza do refleksji nad ułomnościami ludzi i świata. Wzbudza różnorakie uczucia, począwszy od uwielbienia, poprzez strach - aż po obrzydzenie. Jedno jest pewne, obok takiej sztuki nikt nie może przejść obojętnie.

Agnieszka Nowakowska