Dziecko najlepszą inwestycją?

Kilka dni temu proponowaliśmy Państwu wystawę „Uwikłane w płeć” dotyczącą szeroko pojętej kobiecości. Dziś zachęcamy do obejrzenia ekspozycji poświęconej tematyce portretu dziecięcego, która jeszcze przez kilkanaście dni prezentowana będzie w Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.

Wystawa, która nosi tytuł „Twarz dziecka”, ukazuje bogatą twórczość polskich malarzy z przełomu XIX i XX wieku. Wśród eksponowanych dzieł są m.in. prace Zofii Stryjeńskiej, Rajmunda Kanelby i Tadeusza Makowskiego. Prezentowane obrazy pochodzą z kolekcji Rodziny Mroczkowskich. Nie są to dzieła jednorodne stylistycznie, nie oscylują wokół jednej techniki malarskiej. Niektóre z nich reprezentują np. klasyczny, realistyczny styl portretowania, charakteryzujący się wiernym oddaniem sylwetki i próbą analizy psychologicznej.

Na przestrzeni lat motyw dziecka dość często wykorzystywany był przez artystów. Losy niektórych małych bohaterów ukazane zostały w sposób budzący radość, inne zaś dostarczały smutku i wzruszeń. Jedna z najbardziej znanych polskich malarek dwudziestolecia międzywojennego, nazywana zresztą księżniczką polskiego malarstwa - Zofia Stryjeńska (1891-1976) czyniła właśnie dzieci głównymi bohaterami swoich dzieł.

Aut. Zofia Stryjeńska

Stryjeńska była artystką bardzo wszechstronną, poza malarstwem zajmowała się również rzeźbą, litografią, scenografią, wykonywała grafiki do wydawnictw artystycznych i ilustracje książkowe, projektowała tkaniny, plakaty oraz zabawki, tworzyła także klocki i freski. Już od najmłodszych lat przejawiała talent plastyczny. Naukę malarstwa rozpoczęła pod kierunkiem L. Stroynowskiego, którą kontynuowała od 1909 roku w prywatnej Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej w Krakowie. Dwa lata później, podając się swego brata, podjęła studia w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych, nie przyjmującej jeszcze wtedy kobiet w szeregi studentów. Zdemaskowana po roku przez kolegów, wróciła do Krakowa. W 1918 wstąpiła do Warsztatów Krakowskich jako projektantka zabawek i autorka tek graficznych. Jako członek Stowarzyszenia Artystów Polskich Rytm (od 1922 roku) wzięła udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925r., osiągając wówczas ogromny sukces. Otrzymała bowiem aż cztery Grand Prix w działach dekoracji architektonicznej, plakatu, tkaniny i ilustracji książkowej oraz wyróżnienie w dziale zabawkarskim. Została też odznaczona Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej. W latach 30 nieco zapomniano o artystce. Ona zresztą sama nie zabiegała o uznanie. Dopiero w 1938 otrzymała kilka zamówień z polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, wzięła też udział w dekoracji wnętrz polskich statków pasażerskich - "Batorego" i "Piłsudskiego". Na początku 1945 podjęła decyzję o wyjeździe z kraju. Żyła w Szwajcarii, choć uczuciowo nadal związana była z Polską. Do najbardziej znanych prac Zofii Stryjeńskiej należą Pastorałka, Cykl Bożków Słowiańskich, Tańce Polskie oraz 12 Miesięcy. Z większych dzieł wykonała również polichromie kamienic warszawskiej Starówki.

Sylwetki dziecięce przedstawiał również inny wybitny polski malarz i poeta - Tadeusz Makowski (1882 - 1932), wykorzystujący w swej twórczości oprócz malarstwa sztalugowego, akwareli i rysunku, również drzeworyt, litografię i akwafortę. Zajmował się też ilustrowaniem książek i projektowaniem okładek. W latach 1902-1906 Tadeusz Makowski był studentem Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, a od 1903 roku studiował równolegle malarstwo pod kierunkiem Józefa Unierzyskiego, Jana Stanisławskiego i Józefa Mehoffera. Z okresu krakowskich studiów Makowski wyniósł fascynację teatrem kukiełkowym (wykonał m.in. scenografię dla słynnego kabaretu „Zielony balonik”). Z zamiarem kontynuowania nauki wyjechał na przełomie 1908 i 1909 roku do Paryża, gdzie pozostał już do końca życia. Makowski był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu. Brał udział w Salonach paryskich. Twórczość Tadeusza Makowskiego ulegała licznym przemianom. Początkowo był on wierny zasadom wpojonym przez nauczycieli z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, jednakże po przeprowadzce do Paryża zafascynowała go symboliczna sztuka Puvis de Chavannes'a. Spotkanie z Le Fauconnierem i kubistami skłoniło go natomiast do eksperymentów z geometryzacją form i zawężeniem palety barwnej. W latach 1913-1915 poszukiwał inspiracji w malarstwie francuskich realistów - Camille'a Corota i Gustave'a Courbeta, zaś około 1915 roku odszedł ostatecznie od kubizującej formuły na rzecz impresjonistycznego pejzażu. W 1918 w twórczości Makowskiego pojawił się kluczowy dla jego dalszej twórczości motyw dziecka, a około 1920 roku powstały inspirowane sztuką Pietera Bruegla rozległe pejzaże ożywione sztafażem i utrzymane w zmatowiałej kolorystyce z przewagą odcieni brązu i zieleni. Od 1930 w twórczości Makowskiego nasilały się tendencje typowe dla ekspresjonizmu. Swoje prace Tadeusz Makowski wystawiał w Polsce, we Francji, Holandii, Hiszpanii, Austrii i na Węgrzech.

Aut. Tadeusz Makowski

Kolejnym artystą, który uwieczniał na swych obrazach małych bohaterów był Rajmund Kanelba (1897-1960). Twórca ten edukację artystyczną rozpoczął od kursów w klasie rysunkowej, a następnie kontynuował ją w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Stanisława Lentza i Tadeusza Pruszkowskiego. Później Kanelba kształcił się w Wiedniu. Po powrocie do ojczyzny zadebiutował na ekspozycjach młodej sztuki żydowskiej. Był to czas twórczych inspiracji kubizmem, który zbliżył twórcę do neoklasycyzmu. Wyjazd w 1926 roku do Paryża, zaowocował przystąpieniem do École de Paris. Z tego właśnie okresu pochodzą przepełnione żywymi barwami pejzaże, a także martwe natury, portrety i sceny figuralne, które noszą cechy ekspresjonistyczne. W 1928 wszedł w skład nowo powstałej Grupy Artystów Polskich w Paryżu. Przebywając po 1932 roku w Polsce, współpracował z działającym tu stowarzyszeniem Nowa Generacja. Po 1934 roku zamieszkał w Wielkiej Brytanii, gdzie zdobył sławę jako wybitny portrecista wyższych sfer. Często podróżował do Francji i Stanów Zjednoczonych, gdzie prezentował swoją twórczość. Utrzymywał jednak ścisłe związki z Polską. Kanelba brał bowiem udział w licznych ekspozycjach w kraju, a także prezentacjach sztuki polskiej za granicą. Uczestniczył również w wielu wystawach paryskich Salonów. We wczesnych pracach tego artysty widoczna jest skłonność do idealizowania i niemal akademicki rysunek. Późniejsza jego twórczość ukształtowała się natomiast pod wpływem ówczesnego malarstwa francuskiego. Najbardziej spektakularnym zamówieniem, jakie zrealizował Kanelba jest chyba portret królowej Elżbiety II, stworzony w Pałacu Buckingham.

Aut. Rajmund Kanelba

Wystawa w Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu prezentuje liczne portrety dziecięce. Oprócz prac wspomnianych wyżej artystów, można oglądać również dzieła innych wybitnych twórców, a wśród nich m.in. Stanisława Ignacego Witkiewicza, Wacława Chodkowskiego czy Włodzimierza Błockiego. Eksponowane tutaj obrazy czarują spojrzeniem szeroko otwartych oczu, w których kryje się dziecięca figlarność albo zaduma, beztroska i niewinność. Przebywając wśród takich dzieł, doświadczyć można wielu emocji, jakie niosą ze sobą postaci dziecięce. Smutek małego bohatera budzi w nas ból, jego radość - napełnia nas nadzieją. Dzięki wystawie możemy sobie uświadomić, że tak naprawdę w każdym z nas drzemie dziecko, za którym tęsknimy, ale i zdać sprawę z faktu, że bez dzieci świat zatrzymałby się w miejscu.

Agnieszka Nowakowska