Energetyczny kwartet i cztery rankingi

Zajmiemy się dziś czterema spółkami energetycznymi z głównego parkietu GPW. Chodzi o cztery główne grupy kapitałowe z tej branży. A są to: Enea, Energa, PGE i Tauron PE.

Będą nas interesować ich rezultaty skonsolidowane z pierwszych kwartałów lat 2017 i 2018. Badamy, podobnie jak np. w przypadku branży mięsnej, 10 wskaźników opartych o dane z bilansu tudzież z rachunku zysków i strat:

1) marża EBITDA: EBITDA / przychody

2) rentowność netto: zysk netto / przychody

3) rentowność operacyjna: zysk operacyjny / przychody

4) płynność bieżąca: aktywa obrotowe / zobowiązania krótkoterminowe

5) zadłużenie ogólne: zobowiązania / suma bilansowa

6) wypłacalność natychmiastowa: środki pieniężne / zobowiązania krótkoterminowe

7) ROE (zwrot z kapitału): zysk netto / przeciętny stan kapitału własnego; w mianowniku mamy de facto średnią arytmetyczną sumy kwot kapitału z końca 2016 i 2017 roku

8) ROA (zwrot z aktywów): zysk netto / przeciętny stan aktywów; mianownik liczymy analogicznie do przypadku poprzedniego

9) złota reguła bilansowa: kapitał własny / aktywa trwałe

10) rotacja aktywów: przychody / przeciętny stan aktywów.

Wśród tych wskaźników jeden jest destymulantą, a więc uważamy go za tym lepszy, im niższy. To zadłużenie ogólne. Takie założenie stanowi oczywiście pewne uproszczenie. W każdym razie pozostałe wskaźniki to stymulanty - powinny być jak najwyższe.

Oto dane z I kw. 2018:

Jak widać, pozycje badanych spółek są dość zróżnicowane. Każda według jakiegoś kryterium jest najsłabsza - zaś trzy (Energa, PGE, Tauron) są w pewnych aspektach najlepsze. W jaki sposób to podsumować? Która firma jest w jakimś uśrednionym sensie "najlepsza"? A która "najgorsza"?

Użyjemy kilku metod analizy wielokryterialnej. Pierwszą z nich będzie bardzo prosty ranking Bordy, oparty o następujący wzór:

Tak obliczamy liczbę dla i-tej spółki, czyli b_i - i-tą liczbę Bordy. Sumujemy wyrażenia, w których od m (czyli liczby scenariuszy) odejmuje się miejsce, które dany wariant zajmuje w świetle j-tego kryterium. Lokaty te uszeregowane są od najlepszych (najkorzystniejszych) do najgorszych.

Nim dokonamy jednak ostatecznych wyliczeń, spójrzmy jeszcze na wyniki I kw. 2017:

A teraz mamy ranking finalny dla obu okresów:

Jak widać, w I kw. 2018 ranking od najlepszej do najsłabszej spółki wygląda tak: PGE, Tauron, Energa, Enea. Rok wcześniej układ był taki sam. Tak więc PGE dwukrotnie wygrywa. Nie jest to aż tak bardzo zaskakujące: np. w I kw. 2018 firma ta aż w 5 kryteriach była najlepsza, a tylko w jednym - najsłabsza. Z kolei Enea była w 5 aspektach najsłabsza, a w żadnym - najlepsza.

Trzy kolejne metody, jakie weźmiemy pod uwagę, to TOPSISLinear, TOPSISVector oraz WASPAS. Dwie pierwsze to dwa warianty metody TOPSIS, różniące się sposobem normalizacji danych. Pisaliśmy o tym dokładniej przy okazji analizy spółek mięsnych.

Wykorzystamy pakiet R. Ładujemy bibliotekę MCDM (zawierającą pakiet z algorytmami multiple-criteria decision making), a do macierzy d wczytujemy dane za I kw. 2018:

Druga rzecz to wektor wag. Przyjmujemy, że każde kryterium jest tak samo istotne, zatem każda waga to 1/10 (mają się sumować do 1).

Trzeci wektor określa, które kryteria są stymulantami, a które destymulantami. Tylko jedno, siódme (zadłużenie), jest destymulantą, jak pamiętamy.

Oto finalne rankingi (po drodze wczytujemy jeszcze parametr lambda, istotny przy metodzie WASPAS; przyjmujemy kompromisową wartość 0.5):

Analogiczne działania realizujemy dla danych z I kw. 2017 (tym razem to właśnie liczby z tego okresu trafiają do macierzy d):

Oto podsumowanie przeprowadzonych rozważań:

Niestety, rezultaty nie są jednoznaczne. W I kw. 2018 roku według trzech metod najlepsza była Energa. W rankingu Bordy zajęła jednak lokatę nr 3. Tauron wygrał w obu metodach TOPSIS, ale w ujęciu Bordy był drugi, a według WASPAS - nawet trzeci. Enea tylko według TOPSISVector zasługuje na trzecie miejsce, w pozostałych rankingach jest ostatnia. Ciekawy jest casus PGE: od miejsca nr 1 (Borda) do lokaty czwartej (TOPSISVector). Mimo wszystko najlepiej wypadła Energa, co do tego można się chyba zgodzić.

W I kw. 2017 PGE wygrał według metody Bordy i algorytmu WASPAS, Energa była najlepsza według TOPSIS. Sytuacja jest dość skomplikowana: PGE dwa razy zajmuje pierwsze miejsce i dwa razy drugi, Tauron raz trafia na pozycję nr 2, raz na nr 3, a dwa razy na miejsce ostatnie. Enea jest albo trzecia (dwie metody), albo czwarta (dwie pozostałe). Wnioski nie są zatem jednoznaczne. Trzeba przy tym wziąć pod uwagę, że analiza ma charakter uproszczony - i wyniki mogłyby być inne, gdybyśmy np. dobrali inne wagi, korzystając np. z metody związanej ze współczynnikiem zmienności, albo gdybyśmy podali inną wartość lambda w WASPAS. W istocie zresztą w oryginalnej metodzie wartość ta powinna być inna dla każdego wariantu - którego to warunku nie spełnia wersja algorytmu dostępna w pakiecie MCDM.

B. Garga