Lotos, Orlen i PGNiG - ranking trzech

Weźmiemy dziś pod lupę, w ramach raportu zbiorczego, wyniki trzech kluczowych przedsiębiorstw paliwowych z głównego parkietu warszawskiej giełdy. Zresztą, są one wiodące także dla całej branży ropy i gazu w Polsce, a nawet dla całej gospodarki.

Naszymi bohaterami są oczywiście Lotos, PKN Orlen i PGNiG. Przejrzymy ich podstawowe wskaźniki z pierwszych kwartałów lat 2017 i 2018, bazując na skonsolidowanych kwotach z raportów okresowych.

Badamy 9 mierników:

1) marża EBITDA: EBITDA / przychody

2) rentowność netto: zysk netto / przychody

3) rentowność operacyjna: zysk operacyjny / przychody

4) płynność bieżąca: aktywa obrotowe / zobowiązania krótkoterminowe

5) zadłużenie ogólne: zobowiązania / suma bilansowa

6) wypłacalność natychmiastowa: środki pieniężne / zobowiązania krótkoterminowe

7) ROE (zwrot z kapitału): zysk netto / stan kapitału własnego z końca poprzedniego roku obrotowego

8) ROA (zwrot z aktywów): zysk netto / stan aktywów z końca poprzedniego roku obrotowego

9) złota reguła bilansowa: kapitał własny / aktywa trwałe.

Wśród tych wskaźników jeden jest destymulantą, a więc uważamy go za tym lepszy, im niższy. To zadłużenie ogólne. Takie założenie stanowi oczywiście pewne uproszczenie. Pozostałe wskaźniki to stymulanty - powinny być jak najwyższe. Spójrzmy na dane z I kw. 2018:

Najlepsze rentowności (EBITDA, operacyjną i netto) wypracował PGNiG, najsłabsze PKN Orlen, Lotos był pomiędzy nimi. PGNiG ma najlepsze (najniższe) zadłużenie, natomiast Orlen jako jedyny w pełni zachowuje złotą regułę bilansową, aczkolwiek pozostałe dwie firmy odbiegają od niej nieznacznie. W PGNiG gotówka pokrywa aż połowę zobowiązań krótkoterminowych, w dwóch pozostałych biznesach ok. 1/4. PGNiG zwycięża też w kwestii zwrotów z aktywów i kapitału.

Tak sprawy miały się rok wcześniej:

Nietrudno zauważyć, że wtedy Lotos w każdej kategorii był najsłabszy. Owszem, miał bez problemu zyski, dodatnie ROE i ROA, a także niezłe wskaźniki bilansowe - ale jednak Orlen i PGNiG były daleko lepsze.

Podsumujmy te rozważania w dwóch następujących tabelkach:

Jak widać, w I kw. 2018 PGNiG tylko w jednym aspekcie nie był najlepszy. Takie ujęcie uwzględnia tylko relację przewyższania, nie bierze pod uwagę wielkości różnic pomiędzy wynikami. Tym niemniej otwiera to drogę do prostej hierarchizacji metodą Bordy. Stosuje się w niej następujący wzór:

Tak obliczamy liczbę dla i-tej spółki, czyli b_i - i-tą liczbę Bordy. Sumujemy wyrażenia, w których od m (czyli liczby scenariuszy) odejmuje się miejsce, które dany wariant zajmuje w świetle j-tego kryterium. Lokaty te uszeregowane są od najlepszych (najkorzystniejszych) do najgorszych.

Efekt widzimy poniżej:

W I kw. 2018 roku wygrywa PGNiG - liczba Bordy dla tej spółki to aż 17 pkt, pierwsze miejsce. PKN Orlen i Lotos zajęły ex aequo drugie miejsce, otrzymując po 5 pkt.

W I kw. roku 2017 Lotos według każdego kryterium był trzeci, zatem jego liczba Bordy to 0 pkt. PGNiG wygrał, notując 14 pkt. Orlen zajął miejsce drugie, ale miał aż 13 pkt, więc prawie tyle, co faworyt.

Zastosujemy jeszcze drugą metodę wielokryterialną, mianowicie TOPSIS. W zasadzie zastosujemy dwie jej wersje: z liniową i wektorową normalizacją zmiennych. Obliczenia (a właściwie - realizacje odpowiednich funkcji z pakietu MCDM) wykonamy w języku R:

Wczytaliśmy bibliotekę MCDM, a następnie (do macierzy d) dane z I kw. 2018. Wagi kryteriów ustawiliśmy jako jednakowe: każda to 1/9, sumują się oczywiście do 1. W wektorze cb informujemy komputer, które kryteria to (de)stymulanty. Destymulanta jest tylko na miejscu nr 7, stąd tam mamy "min". Uruchamiamy TOPSISLinear i TOPSISVector na naszych danych.

Wyniki są w obu ujęciach takie: pierwsze miejsce dla PGNiG, drugie dla Lotosu, trzecie dla PKN Orlen. To różnica z metodą Bordy, tam Lotos i Orlen zajęły wspólnie lokatę drugą.

Następnie do macierzy h wczytujemy dane z I kw. 2017. Wynik to: PGNiG na miejscu nr 1, Orlen z lokatą nr 2, Lotos najsłabszy, na miejscu nr 3. Pokrywa się to więc z rankingiem Bordy.

Adam Witczak